فرض کنید مساله یا پرسش اصلی شما مشخص شد. حالا چه کار باید کرد؟
معمولا تعیین پرسش اصلی، ما را به سمت هدف اصلی تحقیق می برد. مثلا فرض کنید پرسش ما این است که «چرا نوجوانان دبیرستانی نسبت به فرهنگ بیگانه گرایش پیدا می کنند؟» تعیین این پرسش، هدف ما را هم مشخص خواهد کرد. در این مورد خاص هدف ما می شود: «بررسی و مطالعه علل گرایش نوجوانان دبیرستانی نسبت به فرهنگ بیگانه»
اما در جریان نگارش پروپوزال یا فصل اول پایان نامه، معمولا بعد از نگارش بیان مساله، باید هدف از تحقیق را مشخص کنیم. برای این کار لازم است ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که هدف چیست؟ به تعبیر دیگر باید مشخص نمائیم که انتظار داریم از اين مطالعه به چه نتایجی دست پیدا کنیم.
در تعریف هدف گفته اند: «هدف نقطه ای است که محقق قصد رسیدن بدان را دارد، تا در آنجا به داوری بپردازد.» از سوی دیگر «مقصود و منظور نهایی از تحقیق را نیز هدف دانسته اند.» چنانچه اهداف یک تحقیق به خوبی نوشته شود محقق درمی یابد که نیاز به چه نوع اطلاعاتی دارد و از چه راه هایی باید به جستجوی آنها بپردازد و این خود راه گشای نحوه انجام تحقیق نیز خواهد بود.
در تقسيم بندی اهداف تحقیق معمولا بدین گونه عمل می شود:
اول «هدف کلی» را مشخص می کنیم. منظور از هدف کلی، همان موضوع تحقیق است که قصد مشخص نمودن آن را داریم؛ به عبارت دیگر هدف کلی تحقیق در یک پایان نامه، آن نتیجه ای است که در پایان مطالعه مان، قصد رسیدن بدان را داریم؛ بنابراین همان طور که گفته شد، «هدف کلی» معمولا در یک جمله قابل فهم، صریح و رسا و مختصر بیان می شود که برای خواننده گویا و قابل فهم است.
در گونه دوم «اهداف جزئی یا اختصاصی» تحقیق بیان می شود. این اهداف از تفسیم یا شکستن «هدف کلی» پایان نامه به اجزای کوچک تر به دست می آیند. اهداف جزئی راه رسیدن به «هدف کلی» را قدم به قدم مشخص می نماید.
تنظیم اهداف چنانچه به خوبی صورت بپذیرد، در متمرکز ساختن مطالعه به جنبه های اساسی آن و جلوگیری کردن از جمع آوری اطلاعاتی که به آنها نیاز وجود ندارد، تاکید می کند. چرا که نوشتن اهداف مهم است و چه خصوصياتی بايد داشته باشند: تنظیم اهداف برای یک مطالعه تحقیقی باید بر اساس ملاک های مشخص صورت پذیرد که مهم ترین آنها عبارتند از:
– اهداف قابل حصول باشند. بدین شکل که مقصود و منظور محقق را بطور کامل برساند و توانایی سنجش موضوع را داشته باشد.
– اهداف صریح و روشن بیان شوند. هیچگونه ابهامی در هدف قابل قبول نیست باید مشخص شود که دقیقا چه چیزی باید اندازه گیری شود.
– اهداف باید قابل اندازه گیری باشند. تحقیق به روش علمی بر پایه اندازه گیری استواراست و بیان اهداف درقالب های قابل اندازه گیری کار مطاله را ساده تر می سازد.
برای اینکه موفق شوید در جریان نگارش پایان نامه یا تنظیم و نوشتن پروپوزال، اهداف خوبی بنویسید، توصیه های زیر را در نظ داشته باشید:
توصیه می شود:
– به هنگام تنظیم اهداف اختصاصی ازالگوی ویژه ای استفاده نمائید
– هدف یا هدف هایی را برای تعیین نمودن ارزش کمی موضوع انتخاب کرده و بنویسید.
– هدف یا هدف هایی را برای روشنگری در مورد موضوع انتخاب کرده و بنویسید.
– هدف یا هدف هایی را برای تعیین علل احتمالی موضوع بنویسید.
– در مطالعات کاربردی پیشنهاد می شود که یک هدف کاربردی در زمینه نحوه بکارگیری نتایج بنویسید.
نحوه بیان اهداف موضوعی مهم در نوشتن طرح تحقیق است.اصول زیر می تواند به عنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرند:
– اهداف رابا استفاده از افعال عملی که برای اندازه گیری و سنجش مناسب هستند بیان نمائيد. (افعال مناسب مانند: تعیین کردن،مشخص نمودن ، مقایسه کردن و افعال نامناسب مانند: درک کردن ، فهمیدن ، اعتقاد داشتن و…)
– اهداف واقع بینانه بیان شوند که تحت شرایط کاری بتوان به آنها دست یافت.
– اهداف دقیقا از آنچه مطالعه برای آن انجام می شود به صورت منطقی پیروی می کند.
– اهداف به زبانی علمی، روشن ، صریح ودقیقا آنچه تصمیم به انجام آن داریم مشخص شود.
نکته دیگری که بهتر است مد نظر داشته باشید، این است که در اجراي پژوهش هاي علمي پس از بيان مساله تحقيق، پژوهشگر قصد خود را به صورت عملياتي كه از طريق مشاهده هاي عيني قابل دستيابي است بيان مي كند . در برخي از پژوهش ها محقق به جاي طرح سئوال هاي پژوهشي يا فرضيه ، فقط به بيان هدف مي پردازد. براي مثال، هدف يك تحقيق تحقيق را مي توان به صورت زير بيان نمود: مشخص كردن سير تحول آموزش فني – حرفه اي در ايران.
براي بيان هدف بايد از يك فعل كنشي استفاده كرد. در مثال فوق «مشخص كردن» به عنوان فعل كنشي به كار رفته است.
اما هدف بالا بايد در اهداف جزيي متبلور شود. به طور مثال مي توان با توجه به ابعاد مساله، اهداف جزيي ذيل را در نظر گرفت:
1- چگونگي پديد آمدن آموزش و پرورش در ايران
2- رابطه آموزش فني – حرفه اي با ساير آموزش هاي رسمي كشور