مقاله پژوهشی: نقش سرمایه اجتماعی در بهره وری نیروی کار

موضوع مقاله پژوهشی: نقش سرمایه اجتماعی در بهره وری نیروی کار
مولف/ان: غلامرضا نظری

منبع: ماهنامه تدبیر-سال بیستم-شماره 202

چکیده:

ابهام مفهومی، تعاریف چندگانه دارد و فقدان اطلاعات لازم در زمینه سرمایه اجتماعی، مانعی بر سر راه تحقیقات نظری و عملی در مورد نقش سرمایه اجتماعی بوده است. سرمایه اجتماعی، از آن جا که مکمل سایر منابعی است که تحت کنترل افراد و سازمان ها می باشند، منبع مهمی برای افراد و سازمان به شمار می رود. ‏بسیاری از مطالعات به اثرات سرمایه اجتماعی در سطح یک شرکت یا صنعت بر عملکرد‏ پرداخته اند. اما مطالعات کمتری سرمایه اجتماعی را به بهره وری در سطح فردی مرتبط کرده اند. مطالعات محدود انجام شده در این زمینه، نشان‌دهنده تأثیر سرمایه اجتماعی بر کارآیی و بهره وری نیروی انسانی است. این تأثیر از راههای مختلفی امکان‌پذیر است. هزینه‌های پایین‌تر تعاملات، نرخ پایین‌تر جابه جایی افراد، تسهیم دانش و نوآوری و بهبود کیفیت محصولات، از جمله مواردی است که تأثیر سرمایه اجتماعی بر بهره وری را نشان می دهند. با این وجود، تأثیر دقیق سرمایه اجتماعی بر بهره‌وری قابل اندازه‌گیری نیست، زیرا هم سرمایه اجتماعی عوامل و متغیرهای بسیاری را شامل می‌شود که بسیاری از آنها کیفی هستند و اندازه‌گیریشان دشوار است و هم بهره‌وری متغیرهای زیاد را دربر می‌گیرد.

 

مقدمه
نظریه‌های مختلف اقتصادی، انقلابی در عملیات سازمانی در دهه گذشته ایجاد کرده است. این انقلاب، شکلهای سنتی سرمایه‌ای، مانند: ساختمانها و تجهیزات را تحت تأثیر قرار داده، سرمایه‌های جدیدی را مطرح کرده است. این سرمایه‌های غیرملموس، نقش زیادی در توسعه و رشد سازمان دارند. اصطلاح سرمایه، روز به روز متغیرهای بیشتری را شامل می‌شود. برخی از آنها شامل سرمایه انسانی، سرمایه مشتری، سرمایه هوشی و سرمایه سلامتی است.
تحقیق روی آموزش و توسعه به عنوان سرمایه‌گذاری روی سرمایه انسانی، در اواخر دهه پنجاه میلادی و اوایل دهه شصت از راه محققان اقتصادی انجام شد. هر چند تعاریف اولیه تئوری سرمایه انسانی، دانش کارگر را براساس تحصیلات مدرسه‌ای رسمی می‌سنجید، ولی همبستگی سطوح تحصیلی با بهره‌وری ورشد اقتصادی، نشان داد که تحصیلات بیشتر همراه با تجربه کار در نهایت به بهبود بهره‌وری منجر می‌شود (2006:117,Nafukho Brooks and).
به تازگی تئوری سرمایه اجتماعی از جامعه‌شناسی به عنوان یک نیروی بالقوه مؤثر بر عملکرد سازمانی، مشتق شد. سرمایه اجتماعی می‌تواند به عنوان منابع موجود در شبکه‌های اجتماعی که توسط افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنین می‌تواند به عنوان سرمایه‌گذاری بوسیله افراد در روابط بین فردی مفید در بازارها، مورد نظر قرار گیرد. کلمن (1990) باور دارد که: در سرمایه اجتماعی، روابط اجتماعی، روابطی با ظرفیت قابل پیش‌بینی هستند و می‌توانند ارزشی را تولید کنند. برخلاف سرمایه انسانی و دارایی‌های سنتی سازمان، سرمایه اجتماعی منحصراً نتیجه روابط اجتماعی معنی داری است که افراد در طول زمان بر روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند (2005:4,Sabatini).
یکی از اثرات سرمایه اجتماعی، افزایش بهره وری نیروی انسانی سازمانهاست. در سازمان های کسب و کار، سرمایه اجتماعی منبع مهمی از بهره وری به شمار می رود. برای این که کارها انجام گیرد لازم است که کارگران و متخصصان توصیه‌ها و پشتیبانی های دیگران را فراتر از ساختار سلسله مراتبی شرکت به کاربندند. هر چند سلسله مراتب، ابزار قدرتمند به کارگیری دیگران است، ولی دو ویژگی به طور بالقوه، کاربرد آنها را بی اثر می‏سازد:
اول، صرف نظر از اینکه روسا چقدر قدرتمند هستند و سازمان تا چه اندازه سلسله مراتبی است، زیردستان ممکن است بر بازده نهایی از راه تاخیر در اجرای دستورها، تأثیر بگذارند و با رفتارهای فرصت طلبانه، تا حدودی با تصمیمات مقابله کنند.
دوم، همانگونه که ماهیت مشاغل با گذر زمان کامل می شود، کارتیمی ضرورت می یابد. اعتماد صرف به ساختار فرماندهی و کنترل یا رویه های عملیاتی استاندارد، موفقیت را تضمین نمی کند (Greve and Benassi, 2003).
تئوری سرمایه اجتماعی
تعداد زیادی از نویسندگان، تعاریفی را که از موضوع سرمایه اجتماعی ارائه شده است، به علت ابهام آن مورد انتقاد قرار داده‌اند. با وجود این، یکی از تعاریفی که مورد توافق قرار گرفته است توسط کلمن (1990) بدین‌گونه مطرح شده است: «سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای است از روابط بین افراد و بین گروه‌ها که دستاوردهایی را به دنبال دارد که بدون این روابط، به دست آوردن آنها ناممکن است».
مفهوم سرمایه اجتماعی، تاریخ طولانی در علوم اجتماعی دارد، اما شهرت آن به دهه نود، با – مطالعات اولیه بوردیو، کولمن و بوتنام بر می‌گردد.
بوردیو، سه بعد سرمایه اقتصادی، فرهنگی واجتماعی را تشریح کرد. ایده بوردیو در مورد سرمایه اجتماعی بر کشمش طبقه‌ای تأکید دارد. روابط اجتماعی برای افزایش توانایی یک فرد برای برآوردن علاقه‌مندیهایش مورد استفاده قرار می‌گیرد و سرمایه اجتماعی منبعی می‌شود در منازعه‌های اجتماعی (1986:245,Bourdieu).
سرمایه اجتماعی، برخلاف سرمایه انسانی یا سرمایه فیزیکی، مفهومی است که بسیار فراتر از دارایی‌هایی است که یک فرد در اختیار دارد و دارای روابط و زمینه‌هایی است که در آن، تعامل، نقش وظیفه‌ای اصلی را برعهده دارد. ضروری است ما به تعریف کلمن از روابط بین سه عامل توجه کنیم: شبکه‌ها، تعامل واعتماد. شبکه‌ها و تعامل، به ضرورت ناشی از اعتماد هستند. طبق گفته پالدام (2000) سرمایه اجتماعی ماهیتاً با اعتماد سرو کار دارد. در واقع اعتماد برای اینکه یک رابطه به تعامل بینجامد و برای یک فرد که می‌خواهد ارتباط موفقی با شبکه افراد بر قرار کند، ضروری است.
با این وجود، خطری که واژه سرمایه اجتماعی را مورد تهدید قرار می دهد، این است که این واژه تقریباً تمامی جنبه‌های رفتار سازمانی را پوشش می‌دهد که ممکن است ما به خوبی درک نکنیم و یا نتوانیم به درستی مورد ارزیابی قرار دهیم (2005:4,Sabatini).
استوربرگ با بررسی خود از مسیر تکاملی تئوری سرمایه اجتماعی، خاطر نشان می‌کند، همانند تئوری سرمایه انسانی و توسعه منابع انسانی، تعاریف متناقض سرمایه اجتماعی را می‌توان در ادبیات مدیریت، جامعه‌شناسی و توسعه منابع انسانی یافت.
با بررسی سرمایه اجتماعی، اشمید و رابینسون دریافتند که روابط بر معاملات اقتصادی، محصولات، وفاداری و اشتیاق برای پذیرش ریسک تأثیرگذار است. مزایای سرمایه اجتماعی، کاهش هزینه‌های معاملات به این دلیل است که باعث تسهیل همکاری و هماهنگی می‌شود. در این مورد که اعتماد مترادف با سرمایه اجتماعی است و یا تسهیل کننده‌ای برای توسعه آن است، بحثها و تحقیقات زیادی در جریان است.

فوکویاما (Fukuyama) (1995) تحقیقات گسترده‌ای در مورد نقش اعتماد در سازمانها انجام داد و نتیجه گرفت اعتماد و آرمان مشترک در قلب، ایجاد و حفظ سازمانهایی است که به صورت موفقی اداره می‌شوند. به علاوه هامفری (Humphery) و اشمیتز (Schmitz) (1998) دریافتند که در آلمان، ژاپن و ایتالیا، اعتماد بین مؤسسات اقتصادی به عنوان منبع مزیت رقابتی است. نظریه پرداز مدیریت، چارلز هندی (1995) به نقشی که اعتماد در شرکتهای موفق دارد، اشاره می‌کند. برعکس، اعتماد پایین، کشش‌های صنعتی و روابط ضعیف نیروی انسانی می‌تواند به عنوان نتایج سرمایه اجتماعی منفی به شمار آید. با این وجود استارگس (Sturgess) (2000) باور دارد سرمایه اجتماعی نیازمند تحقیقات بیشتری است و باید تأثیر آن بر عملکرد سازمانی شفاف‌تر شود. بنابراین سازمان‌هایی که در توسعه منابع انسانی سرمایه‌گذاری می‌کنند نمی‌توانند نقش مهم سرمایه اجتماعی را نادیده بگیرند. کارکنان آموزش دیده و تحصیلکرده نیازمند محیطی هستند که به آنها انگیزه رشد و توسعه را بدهد، چنین محیطی تنها از راه سرمایه‌گذاری روی سرمایه اجتماعی محقق خواهد شد (2006:117,Nafukho Brooks and ).
سرمایه اجتماعی مجموع منابع حقیقی یا مجازی است که دریک فرد یا گروه از راه شبکه‌ای ممتد از روابط کم و بیش نهادینه شده شناخت و آشنایی متقابل، به وجود می‌آید (1986,Bourdieu) از این رو سرمایه اجتماعی دو جزء دارد. اول آنکه منبعی است که به عضویت گروهی و شبکه‌های اجتماعی مرتبط است. در واقع میزان سرمایه اجتماعی که یک فرد دارای آن است به اندازه شبکه ارتباطات اجتماعی که وی می‌تواند به گونه مؤثر به وجود آورد، بستگی دارد. دوم آنکه به کیفیتی که از راه تجمیع روابط بین بازیگران ایجاد می‌شود (البته چیزی بیش از بحث کیفیت عام یک گروه) اشاره دارد. در اواخر دهه هشتاد، کلمن نگاه جدیدی را به تئوری سرمایه اجتماعی بوردو مطرح کرد. برطبق نظر کلمن، سرمایه اجتماعی از راه کارکرد آن ایجاد می‌شود و یک موجودیت مفرد نیست. اما از موجودیت‌های مختلف متنوعی که دو عنصر مشترک دارند، پدید می‌آید. سرانجام در اوایل دهه نود، مفهوم سرمایه اجتماعی موضوع اصلی مباحث علوم اجتماعی شد. در سال 1993 بوتنام، لئوناردی و نانتی پژوهش مشهوری در باب دولت محلی در ایتالیا انجام دادند که نتیجه به دست آمده مبتنی بر این بودکه عملکرد نهادهای اجتماعی و سیاسی به میزان بسیار زیادی تحت تأثیر مشارکت شهروندان در اموراجتماع یا آنچه سرمایه اجتماعی نامیده می‌شود، بوده است (2004:2,Aspin).
دیدگاه‌های ابراز شده در مورد سرمایه اجتماعی به گونه بارزی از‌ آنچه که در ابتدا عنوان می‌شده با آنچه که در حوزه‌های عملی به کار گرفته می‌شود، متفاوت است. ‌اما همه آنها بر تواناییهای جنبه‌های معینی از ساختار اجتماعی برای تولید خروجی‌های مثبت برای اعضای گروه، یعنی آنهایی که از دنبال کردن هدف‌هاشان یک مزیت رقابتی به دست می‌آورند، توافق دارند.
سرمایه اجتماعی در نظام اقتصادی
سرمایه اجتماعی چهار پیامد عمده به همراه دارد:
1.کسب اطلاعات؛
2. انتقال دانش، نوآوری و پراکندگی فناوری و رویه ها؛
3. به کارگیری دانش مکمل و تلاش در حل مسائل و مشکلات؛
4. واسطه گری.
این پیامدها ممکن است در طول زمان با توجه به نیازها و ویژگیهای آن هایی که به سرمایه اجتماعی دسترسی دارند، متفاوت باشد. سرمایه اجتماعی برای آغاز و پشتیبانی اقدام اقتصادی، حیاتی است، بنابراین پیامدهای مثبت آن می تواند در حوزه هایی مانند: شکل گیری صنعت، فرایندهای ابتکاری، همکاری های درون شرکتی و کارآفرینی مشاهده شود.
سرمایه اجتماعی به کارآفرینان کمک می کنید تا منابع را از حوزه های مختلف و به روشی نو جمع آوری کرده، و ترکیب کنند. همچنین سرمایه اجتماعی برای کارآفرینان یاری و مشاوره فراهم می آورد و به آن ها کمک می کند تا از راه شناخت محیط های وظیفه ای شان، عدم قطعیت را کاهش دهند. سرمایه اجتماعی همکاری و روابط درون شرکتی را، به ویژه در حوزه‌هایی که اعتماد متقابل، جایگزین و مکمل قراردادها می باشد، محقق می سازد. پژوهشها در حوزه های صنعتی نشان می‌دهند که به چه میزان وجود و عدم حضور سرمایه اجتماعی می تواند در دستیابی به رشد و نوآوری دارای اهمیت باشد.
سرمایه اجتماعی در فرایندهای نوآورانه، ازآن رو که فرصت هایی برای رفع نیازهای برطرف نشده و ترکیب منابع به روشهایی جدید فراهم می آورد، دارای اهمیت است. مطالعات نشان داده است که سرمایه اجتماعی بازده معنوی را در نظام‌های دانش محور تقویت می کند.
سرمایه اجتماعی، همچنین مشاوره‌های فنی را در دوران اشاعه نوآوری ها و انتقال دانش فراهم می سازد. با این حال سرمایه اجتماعی وجه منفی هم دارد. به عبارتی ممکن است به عنوان تعهدی که فرایندهای اجتماعی و اقتصادی را باز داشته یا محدود کند، به شمار آید. پژوهشهای جدید در مقابل پذیرش بی قید و شرط آن، با مطرح کردن جنبه‌های منفی اش هشدار می‌دهد.
نخستین و روشن‌ترین جنبه منفی آن، این است که به ارتباطات منفی می پردازد، که عبارت است از روابطی که در آن دست کم یک فرد قضاوت منفی موثری از یک فرد دیگر دریافت می کند. این چنین روابط منفی ممکن است مانع بهره‌گیری افراد از فرصتهای موجود شود و یا اینکه مسیر شغلی آنها را سد کند. دومین موضوع، که وضوح کمتری هم دارد، به هزینه فرصتها می پردازد. ساختار اجتماعی مشابهی که برای عده ای مفید و موثر تلقی می شود، ممکن است برای سایرین محدودیتی ایجاد کند.
سرمایه اجتماعی، نیازمند سرمایه‌گذاری و تداوم در طول زمان است. به دلیل الزامات قدیمی روابط قابل اعتماد، روآوردن به سایر روابط برای بهره‌گیری از فرصت هایی که از خرده نظام های مختلف به وجود می‌آید، دشوارتر است. این به خصوص برای بازیگرانی که در سازمان‌های پیچیده و درون پروژه های چند گانه به کار مشغولند، صادق است. سطح بالای سرمایه اجتماعی بین گروه های حرفه‌ای ممکن است آنها را از ساخت دهی مجدد شبکه‌های شخصی آن ها برای دستیابی به سطح مناسبی از هماهنگی باز دارد (Greve and Benassi, 2003).
مشکل سنجش سرمایه اجتماعی
با وجود تحقیقات گسترده، تعریف سرمایه اجتماعی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. ابهام مفهومی، تعاریف چندگانه و فقدان اطلاعات لازم، مانعی بر سر راه تحقیقات تئوریک و عملی در مورد نقش سرمایه اجتماعی بوده است. این موضوع، مربوط به محدود بودن تحقیقات عملی در مورد سرمایه اجتماعی، به مسائل اقتصادی است.
هکمن (2000) باور دارد که در زمینه سرمایه اجتماعی، ایجاد روابط علی، به گونه‌ای ذاتی دشوار است. برخی‌ها مخالف این موضوع هستند و می‌گویند تفسیر داده‌های به دست آمده از سرمایه اجتماعی، تنها در حیطه اقتصادی انجام شده است و این نیز به دلیل ماهیت دانش علت و معلولی است. اطلاعات در مورد این پدیده آن قدر ضعیف است که نمی‌تواند تفسیرهای مختلفی که از آنها می‌شود را از بین ببرد. هیچ الگوریتم مکانیکی برای ایجاد حقایق خالی از پیش فرضهای ذهنی، وجود ندارد. به نظر می‌رسد ادبیات تجربی سرمایه اجتماعی، به ویژه به علت تعاریف مبهم از مفاهیم، سنجش ضعیف داده‌ها، عدم وجود شرایط مناسب و فقدان اطلاعات لازم برای دستیابی به نتایج قابل پذیرش یکسان، با ابهام زیادی همراه بوده است (Heckman, 2000: 91).
از بحثهای یادشده، مشخص شد که هیچ راه مستقیمی برای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی نداریم، زیرا سرمایه اجتماعی ابعاد زیادی را در بر می‌گیرد. سرمایه اجتماعی چند وجهی است و محققان، عواملی را که فکر می‌کنند بیشتر با تحقیق آنها مرتبط است، انتخاب می‌کنند. کمیسیون بهره‌وری (2003) طبقه‌بندی از چگونگی ارزیابی‌هایی را که در گذشته در زمینه سرمایه اجتماعی انجام شده است، ارائه داده است. در این طبقه بندی داده‌های گردآوری شده از راه‌های مختلفی قرار گرفته اند (2004:6 ,Aspin).
– پاسخهایی به پرسشهای در مورد اعتماد (کلوپها، اتحادیه‌ها و …)،
– داده‌هایی در مورد اعضای شبکه‌ها و گروه‌ها،
– رأی دهندگان، خوانندگان روزنامه و اعضای مدرسه‌های مذهبی،
– ویژگی‌های خانوادگی.
اندازه‌گیری بهره‌وری
بهره‌وری، هر افزایش است در برونداد که بر اثر افزایش یک واحد در درونداد ایجاد شده است. بهره‌وری به صورت کلی به عنوان نسبت ارزش نتایج و محصولات، به ارزش تمامی منابع صرف شده برای تولید آنها در نظر گفته می‌شود. براساس این تعریف، ما برای ارزیابی بهره‌وری می‌توانیم ارزش داده‌ها را با ارزش برونداد مقایسه کنیم. درستی این ارزیابی و اندازه‌گیری بستگی به ویژگی‌های سازمانی و میزان دسترسی به داده‌ها دارد. به این ترتیب دو مشکل به وجود می‌آید که باید به آنها توجه کنیم. اولی روشن است؛ انتخاب دروندادها و بروندادهای مختلف، بهره‌وری متفاوتی را نشان می‌دهد. دوم، تنوع عوامل درونداد و برونداد، که بیشتر آنها کیفی هستند، مشکل سنجش آنها را به دنبال دارد.
برای مثال: وقتی ما تعدادی از آموزش گیرندگان در یک شرکت را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم بسیار دشوار است که مشخص کنیم میزان تأثیر آموزش این افراد بر کیفیت محصولات تا چه اندازه است. یعنی نمی‌توانیم دقیق بگوییم که چه عاملی تحت تأثیر آموزش تغییر یافته است و باعث تغییر در کیفیت محصولات شده است؟ برخی از عوامل احتمالی عبارتند از: ارزیابی مدیر، رضایت شغلی، خروج از خدمت، انگیزش غیبت، ترفیع، حقوق. شاید همه این عوامل موثر بوده باشند (2004:3,Aspin).
بهره وری، دغدغه بسیار مهم سازمان‌‌های کسب و کار است، زیرا اساسی ترین محرک رسیدن به نتایج رضایت بخش و کسب مزیت رقابتی قابل ملاحظه، نسبت به رقبا به شمار می رود. هر چند که بهره وری بسیار مطلوب است اما به دو دلیل مبحث ساده ای برای سازمان‌ها محسوب نمی شود:
اول، سنجش بهره وری زمانی امکان‌پذیر است که شرایط از ثبات برخوردار بوده، هدفها به گونه دقیق بیان شده باشند، زنجیره هدفها – وسایل مشخص بوده، خروجی به سادگی قابل اندازه گیری باشد.
شرکت هایی که محصولاتی را در مقیاسی وسیع تولید می کنند، می دانند که بهره وری غالباً عمده ترین موضوع برای دستیابی به کارایی، که نتایج اقتصادی رضایت بخشی را به دنبال دارد، است. اگرچه زمانی که کالاها و خدمات در هم تنیده (وابسته به هم)و بیشتر ناملموس بوده، مناسب تحقق نیازهای مشتری خاص باشند، در آن حال بهره وری در واژگان کلاسیک، به مبحثی پیچیده‌تر تبدیل می‌شود.
دوم، مشخص نیست که چه چیزی بهره وری را محقق می سازد؟ از منظر مدیریتی و اقتصادی، بهره وری به طور عموم کارکرد سه متغیر است: فناوری، نیروی انسانی و سازمان. هر متغیر به صورت مجزا به بهره‌وری منجر می شود: به روز بودن، تجهیزات مدرن، سرمایه انسانی حرفه ای و ماهر، هماهنگی کافی و منسجم، هر یک از این موارد، می تواند منبع تغییر تدریجی یا بنیادی در بهره وری باشد (Greve and Benassi, 2004).
تأثیر سرمایه اجتماعی بر بهره‌وری
همان‌گونه که در تعریف سرمایه اجتماعی گفته شده، سرمایه اجتماعی می‌تواند مزایای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را به دنبال داشته باشد و این به دلیل رابطه اعتماد و همکاری متقابل با کارایی است. به نظر می‌رسد توافق زیادی در مورد مکانیزمهایی که از راه آنها سرمایه اجتماعی می‌تواند تأثیر مثبتی بر عملکرد اقتصادی داشته باشد، وجود دارد. مهمترین این مکانیزم ها عبارتند از:
– هزینه‌های پایین‌تر تبادلات،
– نرخ پایین‌تر جابه‌جایی افراد،
– تسهیم دانش و نوآوری،
– ریسک پذیری،
– بهبود کیفیت محصولات.
هزینه‌های پایین‌تر تبادلات: این‌ موضوع مربوط به این مشکل کلاسیک است که نمی‌توان به آسانی، تلاشها و فعالیتهای کارکنان را تحت نظارت قرار داد و ارتباط دادن بین بازده کاری افراد و دستمزد آنها غیرممکن است. در این شرایط کارکنان انگیزه کمی برای استفاده از تمام توانشان دارند. بنابراین شرکتها مجبورند منابعی را برای نظارت بر کار افراد به کارگیرند و یا زیان بیشتری برای عدم استفاده از این نظارتها بینند. در این رابطه سرمایه اجتماعی می تواند با ایجاد تعهد بیشتر، هزینه‌های یادشده را به وسیله افزایش اعتماد، کاهش دهد.
نرخ پایین‌تر جابه‌جایی‌ها: اگر کارکنان احساس کنند که کارفرمایان با آنها رفتار خوبی دارند، آنها نیز احتمالاً با رفتار منطقی، همان‌گونه رفتار خواهند کرد (مثلاً اگر این به عنوان سطح بالای حمایت سازمانی در نظر گرفته شود). بنابراین مهمترین نتیجه این مسئله برای کارکنان، کاهش جابه‌جایی‌ها و غیبت‌های شغلی است.
تسهیم و جاری کردن دانش و نوآوری: این موضوع شاید از راه ایجاد اعتماد، روابط و هدفهای مشترک مورد تشویق قرار گیرد. در اصطلاح سرمایه اجتماعی، عامل بسیار مهم سطح و کیفیت تعاملات درمحیط کاری است؛ تا آنجا که کارکنان، همکاران و مدیران از یکدیگر بیاموزند و احساس کنند حق نوآور بودن را دارند. و این تا آنجاست که کارکنان احساس کنند، بخشی از یک تیم هستند.
تأثیر چنین موضوعی در سازمان در اصطلاح کارایی نهفته است. تکنیکهای جدید به سرعت منتشر می‌شوند، ایده ها و فعالیتهای سودمند درک شده و به سرعت مورد قبول واقع می‌شوند و نوآوری توسعه پیدا می‌کند. پژوهش‌های تجربی نشان داده است که تعاملات غیررسمی که در بین کارکنان یک سازمان گسترش می‌یابد، انتشار اطلاعات را بهبود بخشیده، ایجاد خزائن دانش را که به پیدایی دارایی برای فرایندهای تولیدی یاری می رساند، تقویت می‌کنند. این چنین گنجینه‌هایی رابطه‌ای بوده و فقط تا زمانی وجود دارند که میان همه کارکنان به اشتراک باشد.
ریسک‌پذیری: تجربه ریسک‌پذیری و رفتار کارآفرینانه به وسیله روابط مستحکم در یک سازمان یا بین سازمانهای مختلف، تشویق می شود. در اصطلاح سرمایه اجتماعی، این مربوط به گستره‌ای است که در آن کارکنان احساس می‌کنند برای کارفرمایان و همکاران خود با ارزش هستند و رفاه آنها برای سازمان مهم است.
بهبود کیفیت ستاده‌ها: نتیجه تسهیل دانش، بهبود همکاری تیمی و تعهد سازمانی، احتمالاً کیفیت بالاتر محصولات خواهد بود که سرمایه اجتماعی این موارد را در بر می‌گیرد. همچنین وقتی کارکنان احساس کنند که از حمایت سازمانی برخوردارند، سطح ستاده‌ها از راه عملکرد بهتر آنها و نقش منفی استرس سازمانی در عملکرد، کاهش می‌یابد.
با توجه به این بحث، درک می‌کنیم که باید به کدام جنبه‌های سرمایه اجتماعی تمرکز کنیم. ما هنوز با مسائلی مانند شبکه‌ها، همکاری واعتماد، سرو کار داریم،‌ هرچند ما مکانیزم‌هایی را که به وسیله آنها این سه عامل بر بهره‌وری تأثیر می‌گذارند می‌شناسیم (2004:6 ,Aspin).
در تحقیقی دیگر، کلمن دو شاخه اصلی را که از راه آن سرمایه اجتماعی بهره‌وری نیروی انسانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، شناسایی کرد: اول آنکه، سرمایه اجتماعی، انتشار دانش و اطلاعات را در میان کارکنان موجب شده، دستیابی به هدفهای معینی را که در صورت عدم وجود آنها غیرقابل دسترس است، ممکن می‌سازد (Colman, 1990:302).
می‌توان اظهار داشت که هر نیروی انسانی را می‌توان به عنوان بخشی از ساختار غیررسمی که منابعش قابلیت حل مشکلش را بهبود می‌بخشد، در نظر گرفت. همچنین این ساختار می‌تواند به سرتاسر سازمان از قبیل: شبکه‌های حرفه‌ای، دوستان و همکاران در مشاغل پیشین هم گسترش یابد. سرمایه اجتماعی به گونه مشخص در کارهای پروژه‌ای اهمیت می‌یابد، یعنی جایی که مشارکت کنندگانش متخصصانی هستند که لازم است تخصصشان را برای انجام وظایف و مسئولیتهای پیچیده به همراه بیاورند. برای مشارکت کردن در تیم پروژه‌های چند رشته‌‌ای، هر متخصص نیاز دارد که بداند سایرین چگونه می‌توانند به کسب هدفهای مشترک کمک کرده و چگونه می‌توانند از تخصص یکدیگر بهره گرفته و پروژه را پیش ببرند؟ هنگام کار پروژه، افراد سرمایه اجتماعی همدیگر را برای تکامل دانش درون تیم اختیار می‌کنند (2003,Salaff Greve and) .
دوم آنکه، تعاملات اجتماعی ممکن است برانگیزش و تلاشهای کارکنان تأثیر بگذارد. در مطالعه مشهور مارچ و سایمون بر روی سازمانها (1985) عنوان شد که حتی اگر مدیران استبدادی عمل کرده، سلسله مراتب شرکت بسیار غیرقابل انعطاف باشد و با این حال وظایف به خوبی ایفا شود، کارکنان قادر خواهند بود که به روشهای مختلف، از قبیل: تأخیر در اجرای دستورها و خیلی عامتر، یعنی ارتکاب رفتارهای فرصت طلبانه، عملکرد را تحت تأثیر قرار دهند. بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که اگر تعاملات انسانی بین نیروی کار بسیار راحت و بر مبنای اعتماد باشد، کارکنان تمایل بیشتری دارند که حداکثر تلاش خود را انجام دهند و احتمال بیشتری دارد از راه نظارت، افراد شانه خالی کردن از انجام وظایف را کاهش دهند. همان‌گونه که بولزو جینتیز عنوان نموده‌اند نظارت و تنبیه توسط افراد هم سطح در تیمهای کاری، مؤسسات اعتباری، شراکتها، شرایط و اوضاع عمومی محلی و محلات یک شهر، اغلب ابزار مناسبی برای کاهش مشکلات ترغیب افراد در زمانی که اقدامات آنها برای عملکرد مناسب سایرین در معرض قراردادهای اجباری نمی باشند، به شمار می‌رود (Greve and Benassi, 2003).
نتیجه گیری
امروزه، با توجه به تغییرات گسترده در عملیات سازمانی، شکلهای سنتی سرمایه‌ای، مانند: ساختمانها، تجهیزات و منابع مالی دگرگون شده و سرمایه‌های جدیدی، مطرح شده است. این سرمایه‌های غیرملموس، نقش زیادی در توسعه و رشد سازمان دارند. یکی از این سرمایه ها، سرمایه اجتماعی است. سرمایه اجتماعی برخلاف سرمایه انسانی یا سرمایه فیزیکی، مفهومی است که بسیار فراتر از دارایی‌هایی است که یک فرد در اختیار دارد. یکی از اثرات سرمایه اجتماعی، افزایش بهره وری نیروی انسانی سازمانهاست. بهره‌وری دغدغه مهم سازمان های امروزی است؛ زیرا اساسی ترین محرک رسیدن به نتایج رضایت بخش و کسب مزیت رقابتی، به شمار می رود.
سرمایه اجتماعی از راه مختلف بهره وری نیروی انسانی سازمانها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. هزینه‌های پایین‌تر تبادلات، نرخ پایین‌تر جابه‌جایی افراد، تسهیم دانش و نوآوری، ریسک پذیری و بهبود کیفیت محصولات از جمله راههایی است که سرمایه اجتماعی از راه آنها بر بهره وری تأثیر می‌گذارد. با این وجود، تحقیقات در زمینه سرمایه اجتماعی با دشواریهای زیادی همراه است. هیچ راه مستقیمی برای اندازه‌گیری سرمایه اجتماعی نداریم، زیرا سرمایه اجتماعی ابعاد زیادی را در بر می‌گیرد. سرمایه اجتماعی چند وجهی‌ای است و محققان، عواملی را که فکر می‌کنند بیشتر با تحقیقشان مرتبط است، انتخاب می‌کنند. از طرف دیگر اندازه‌گیری بهره‌وری نیز دشوار است. بهره وری نسبت دروندادها و بروندادها را مقایسه می‌کند و این در حالیست که تعیین دقیق دروندادها و تأثیر دقیق آنها بر بروندادها، بسیار مشکل است.
منابع
.1Brooks, Kita & Muyia Nafukho, Fredrick, (2006), Human resource development, social capital, emotional intelligence: Any link …, Journal of European Industrial Training; vol, 30; ABI/INFORM Global, pg117.
2. Sabatini, Fabio, 2005, Does Social Capital Improve Labor Productivity in Small and Medium Enterprises, forthcoming International Journal of Management and Decision Making, December. Pg1-29.
3. Greve, Arent & Benassi, Mario, (2003), Exploring the contributions of human and social capital to productivity, Hawaii International Conference On System Sciences, January 5-8, , Hilton Waikoloa Village, Big Island, Hawaii.
4. Bourdieu, P. (1986), The forms of capital, Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, New York: Greenwood Press: 241-258.
5. Aspin, Liam, (2004), Social Capital and Productivity, Teaching and Learning Research Programme, pg 1-34.
6. Lubega, khalid, (2005), Understanding social capital in Buganda using proverbs and implications for human resource development, doctoral dissertation, April.
7. Heckman, J.J. (2000), Causal Parameters and Policy Analysis in Economics: a Twentieth Century Retrospective, Quarterly Journal of Economics. Vol. 115, Issue 1: 45-97.
8. Coleman, J. (1990), Foundations of Social Theory, Cambridge: Harvard University Press.
9. Greve, Arent and Salaff, Janet W. (2003). “Social Networks and Entrepreneurship,” Entrepreneurship, Theory & Practice 28 (1), 1-22.

backlinkbacklink alwso shellseoankara escortucuz sigaraMarlboro Double FusionMilano Strawberry Sigara Çilek Aromalıcaptain blackdjarum blackCavallo SigaraDunhill SigaraHarvest SigaraMarvel sigaraSenator sigaraAl Capone SigaraOme SigaraMarlboro Double FusionMarlboro ShuffleMarlboro TouchMarlboro RedMarlboro TouchMarlboro Edge SlimMarlboro Touch BlueEve SunFlower Extra Long Sigaragörükle escortyalova escorthacklink satışhacklinksite analizseo analizhacklink alhacklink nedirbacklinkmini shellmadspot shellwso shell txtBase 64 Encodealfa shellIndoxploit shellindoxploit shellb374k shellphp Mailleradana escortsohbet numaralarıorcafilflynta 20 mgcombo 100 mgsildegravigrandejeligrasinegralifta 5 mglifta 20 mgdegraviagra 100 mgviagra fiyatıviagra nedirviagra siparişkamagra jelankara escortmersin escortizmir escortantalya escortadana escortBursa Escortdenizli escortdiyarbakır escorteskişehir escortgaziantep escortistanbul escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortsakarya escortsamsun escortsivas escorttekirdağ escorttrabzon escorturfa escortvan escortbodrum escortmarmaris escortfethiye escortkuşadası escortçeşme escortdidim escortbuca escortbornova escortkarşıyaka escortkonak escortalsancak escortaliağa escortgöztepe escortgaziemir escortkarabağlar escortesenyurt escortbeşiktaş escorttuzla escortfatih escortpendik escortbeylikdüzü escortgaziosmanpaşa escortkartal escortbağcılar escortsilivri escortümraniye escortmaltepe escortbeyoğlu escortbahçelievler escortbaşakşehir escortbahçeşehir escortesenler escortüsküdar escortkadıköy escortşişli escortmecidiyeköy escortsarıyer escorttaksim escortetiler escortbebek escortataşehir escortbakırköy escortzeytinburnu escorteyüp escortavcılar escortbüyükçekmece escortkurtköy escortşirinevler escortbayrampaşa escortkasımpaşa escortescortbacklink salesFile Manager shellb374k shellk2ll33d shellBypass shellMadspot shellbedava bonus1xbet girişdert hattıdert hattısohbet hattımersin escortgaziantep escortbedava bonusgaziantep escortGoogle Sıra Bulucupubg hile alSobranie Sigaracaptain blackdjarum blackmarlboro double fusionmarlboro touch blueCavallo Sync MentollüParliament Night Bluewinston dark bluewinston slender bluekent switchkent d range bluecaptain black520 kalpli sigaramarvel sigarawinston dark blue fiyatwinston slender bluemarlboro touchparliament night blue fiyatcaptain blackmarlboro double fusionolmeca tekila fiyatdjarum blackheets sigaraparliament reservemonte cristo habanaMilano Apple Sigara Elma Aromalıkent switch fiyatlucky strikefree shopmarlboro touch blue fiyatmarlboro double fusionmarlboro goldharvest sigarar57 shellalfa shellcaptain blackmarvel sigarawinston dark bluemarlboro touch grayparliament night blue fiyatcavallo sigaramarlboro double fusionVogue Frissonadana escortparliament night blue fiyatafyon escortaydın escortbalıkesir escortbolu escortçanakkale escortedirne escortelazığ escorterzurum escorthatay escortısparta escortmanisa escortmaraş escortmardin escortmuğla escortmuş escortrize escorttunceli escortuşak escortyozgat escorttokat escortzonguldak escortaksaray escortyalova escortağrı escortamasya escortalanya escortmanavgat escortankara escortantalya escortbursa escortdenizli escortdiyarbakır escorteskişehir escortgaziantep escortistanbul escortizmir escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortmersin escortsakarya escortsamsun escortsivas escorttekirdağ escorttrabzon escorturfa escortvan escortmarmaris escortbodrum escortfethiye escortkuşadası escortçeşme escortdidim escortbuca escortbornova escortkarşıyaka escortkonak escortalsancak escortaliağa escortgaziemir escortkarabağlar escortesenyurt escortbeşiktaş escorttuzla escortfatih escortpendik escortbeylikdüzü escortgaziosmanpaşa escortkartal escortbağcılar escortsilivri escortümraniye escortmaltepe escortbeyoğlu escortbahçelievler escortbaşakşehir escortbahçeşehir escortesenler escortüsküdar escortkadıköy escortşişli escortmecidiyeköy escortsarıyer escorttaksim escortetiler escortbebek escortataşehir escortbakırköy escortzeytinburnu escorteyüp escortavcılar escortbüyükçekmece escortkurtköy escortşirinevler escortbayrampaşa escorthalkalı escortafyon escortaydın escortbalıkesir escortbolu escortçanakkale escortedirne escortelazığ escorterzurum escorthatay escortısparta escortmanisa escortmaraş escortmardin escortmuğla escortmuş escortrize escorttunceli escortuşak escortyozgat escorttokat escortzonguldak escortaksaray escortyalova escortağrı escortamasya escortalanya escortmanavgat escortsincan escortwso shellwso green shellJagermeisterKeno Club Sigarayalova escortşişli bayan escortşişli escortistanbul escortgörükle escortgaziantep escortlarısohbet hattısohbet hatlarısohbet numaralarıkent d range bluependik escortMilano Gum Mint Sigara sakız naneparliament night blue fiyatvotka fiyatlarımarlboro double fusionviagra fiyatcaptain blackçam balı faydalarıçam balı nedirtuzla escortaydınlı escortorhanlı escorttepeoren escortyalova escortbursa escortgorukle escortbursa escort bayanbursa sinirsiz escortbursa escortescort bayanaltiparmak escortnilüfer escortotele gelen escortbursa merkez escortbursa merkez escortbursa escortescort bayanaltiparmak escortbursa eve gelen escortbursa otele gelen escortbursa sınırsız escortgörükle escortescort bursatuzla escorttuzla escort bayanwhmcs killer v4djarum blackmarlboro double fusiondjarum blackyalova escortçınarcık escortsertleştirici hap çeşitlerisertleştirici hap yorumlarıeczanede satılan cinsel güç ilaçlarısertleştirici hap isimlericinsel hap isimlericinsel gücü artıran ilaçlarpenis sertleştirici hap çeşitlericinsel güç artırıcı ilaç isimleriereksiyon hapı isimlerisertleştirici ilaç isimlerişişme bebek çeşitlericinsel güç arttırıcı hap isimlerieczanede satılan cinsel ilaç isimlerien iyi performans arttırıcı ilaç isimlericinsel güç arttırıcı hap çeşitleridjarum blacksertleştirici hap markalarıpenis sertleştirici ilaç çeşitlerisertleşmeye en iyi ilaçcinsel ilaç isimlerierkek cinsel gücü arttırıcı ilaç çeşitlericaptain blackcinsel gücü artıran ilaç fiyatlarıcinsel güç arttırıcı ilaç yorumlarıeczanede satılan cinsel gücü arttıran ilaç isimlericinsel güç arttırıcı ilaçcinsel gücü arttıran ilaç markalarıen iyi geciktirici hap isimlerien iyi geciktirici sprey çeşitlerimarlboro double fusionBlack Devil Sigaracinsel gücü artıran ilaç incelemeleridjarum blacksertleşmeye iyi gelen ilaç isimlerimarlboro goldeczanede satılan viagrawinston lightwinston dark blueMarlboro Touch Graycinsel güç arttırıcı macuncaptain black bluenovagra geciktirici hapolmeca tekilaeczane cialis fiyatıBackwoods Islak Purocialis satın alerkek azdırıcı damlaviagra satış fiyatıerkek azdırıcı hap isimleriwinston dark blue fiyatiçmeler escorttepeören escortaydınlı escortorhanlı escortyalova escortfree shopyalova escortgörükle escortçınarcık escortdjarum blackabana haberagrı habertunceli haberafyon haberşişli escortşişli escort bayanmecidiyeköy escortEn İyi Geciktirici Hap İsimleri ve ÇeşitleriCinsel Gücü Artıran Macun İsimlerikent slim blackchivas regalyeşil perişişli bayan escortsisli bayan escortşişli bayan escortsisli bayan escortsincan eescortKolej escortDikmen escortBalgat escortÇankaya escortCebeci escortDemetevler escortKızılay escortKeçiören escortEtlik escortEtimesgut escortEryaman escortYenimahalle escortOtele gelen escortRus escortankara rus escortAnkara escortEtlik escortKeçiören escortAnkara escortAnkara escortEryaman escortAnkara escortÇankaya escortmersin escortBalgat escortBeşevler escortÇankaya escortCebeci escortDikmen escortDemetevler escortEryaman escortEtimesgut escortEtlik escortKeçiören escortKızılay escortKolej escortMaltepe escortOtele gelen escortRus escortYenimahalle escortDikmen escortElvankent escortSincan escortteknoloji haberlerihaberlerson dakika haberleriekonomi haberlerihaberlerlondon escortsescorts agencyescorts in londonlondon escort girlsSex hikayeSeks HikayeleriEnsest hikayeleradana escortadıyaman escortafyon escortağrı escortaksaray escortamasya escortankara escortantalya escortantep escortardahan escortartvin escortaydın escortbalıkesir escortbartın escortbatman escortSeks erotik hikayeSikiş hikayeleribayburt escortbilecik escortbingöl escortbitlis escortbolu escortburdur escortbursa escortçanakkale escortçankırı escortçorum escortdenizli escortdiyarbakır escortdüzce escortedirne escortelazığ escorterzincan escorterzurum escorteskişehir escortgiresun escortgümüşhane escorthakkari escorthatay escortığdır escortısparta escortistanbul escortizmir escortizmit escortkarabük escortkaraman escortkars escortkastamonu escortkayseri escortkıbrıs escortkilis escortkırıkkale escortkırklareli escortkırşehir escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortmanisa escortmaraş escortmardin escortmersin escortmuğla escortmuş escortnevşehir escortniğde escortordu escortosmaniye escortrize escortsakarya escortsamsun escortsiirt escortsinop escortşırnak escortsivas escorttekirdağ escorttokat escorttrabzon escorttunceli escortzonguldak escorturfa escortuşak escortvan escortyalova escortyozgat escortviagra eczane satışcialis eczane satışpenis sertleştirici hap isimleri ve çeşitleribursa escortbursa escortgorukle escortşişli escortşişli rus escortşişli iranlı escortşişli escortnilüfer escortyalova escortyalova escortyalova escort bayankurtuluş escortseobridge istanbulkapı doktorufotoselli kapıdöner kapıepoksiKamagra jelCialis fiyatvega 100 mgViagra fiyatViagra fiyat 2022Vega 100 mg fiyatVega 100 mgkamagra jelCialis 100 mg fiyatcialis fiyatcobra 130 mglevitra fiyatviagra fiyatonline eczaneViagra 30 lu fiyatOrijinal viagraViagra 4 lü tablet fiyatOrijinal viagra 4 lü fiyatKamagra jel fiyatKamagra jel yorumlarıbayan azdırıcılarerkek azdırıcıgeciktirici spreyviagra eczaneKamagraCinsel ürünlerViagra 30 tabletviagra 4 lü tabletcialis 4 lü tabletepoksi zemin kaplamacinsel güç arttırıcı sertleştirici happenis sertleştirici ilaç ve haplareczanelerde satılan cinsel gücü artıran ilaçbridge istanbulhasta yatağıoscar sigaraMagic london escortsindependent london escortsDubai hot escortEscort girl dubaişişli escortşişli escort bayanyalova escortyalova escort bayanviagracialis 20 mg eczane fiyatıcialis 5 mg fiyatviagrayalova escortyalova otele gelen escortyalova eve gelen escortaksaray escortatakent escortataköy escortataköy eve gelen escortataköy masöz escortataköy-otele-gelen-escortataköy rus escortataköy türbanlı escortataköy ucuz escortataköy üniversiteli escortataşehir escortavcılar escortavcılar eve gelen escortavcılar masöz escortavcılar otele gelen escortavcılar rus escortavcılar türbanlı escortavcılar ucuz escortavcılar üniversiteli escortavrupa yakası escortbağdat caddesi escortbahçelievler escortbahçesehir escortbakırköy üniversiteli escortbakırköy escortbakırköy eve gelen escortbakırköy masöz escortbakırköy otele gelen escortbakırköy rus escortbakırköy türbanlı escortbakırköy ucuz escortbaşakşehir escortbeşiktaş escortbeşyol escortbeykent escortbeylikdüzü escortbeylikdüzü eve gelen escortbeylikdüzü masöz escortbeylikdüzü otele gelen escortbeylikdüzü rus escortbeylikdüzü türbanlı escortbeylikdüzüucuz escortbeylikdüzü üniversiteli escortbeyoğlu escortbizimkent escortbostancı escortbüyükcekmece escortesenyurt escortesenyurt eve gelen escortesenyurt otele gelen escortesenyurt rus escortesenyurt turbanlı escortesenyurt ucuz escortesenyurt üniversiteli escortetiler escorteve gelen escortfatih escorthalkalı escorthalkalı eve gelen escorthalkalı masöz escorthalkalı otele gelen escorthalkalı rus escorthalkalı türbanlı escorthalkalı ucuz escorthalkalı üniversiteli escortharamidere escortinnovia escortkadıköy escortkağıthane escortkartal escortküçükçekmece escortmaltepe escortmecidiyeköy escortmerter escortotele gelen escortpendik escortrus escortsarıyer escortsilivri escortşirinevler escortşirinevler türbanlışirinevler ucuzşişli escortsınırsız escorttaksim escorttesettürlü escorttopkapı escorttürbanlı escorttüyap escortucuz escortümraniye escortüniversiteli öğrenci escortyabancı escortzeytinburnu escortsmm panelgaziantep escortmersin escortpostegroweb postegroeczane sertleşme haplarıpostegroinstagram beğeni hilesiizmit escortkocaeli escortizmit escortkocaeli escortgebze escortgölcük escortdarica escortizmit otele gelen escortizmit eve gelen escortkocaeli evi olan escortotele gelen escortizmit sınırsız escortcialis 5 mg fiyatpostegroinstagram unfollowersbedava bonus veren bahis siteleribahisgaziantep escortpostegropostegropostegroDubai escortsDubai escortsLondon escortsfree instagram followerskadın giyimfantezi babydollfantezi çorapfantezi giyimKadın üst giyimkadın alt giyimkadın ayakkabıkadın atletbluz bodybot bootiekadın ceketkadın çizmekadın elbiseelbise abiyekadın eşofman altıkadın eşofman takımıAnkara escort bayanpostegroweb postegroweb postegropostegroizmit escortgaziantep escort bayanGüvenilir bahis SiteleriBalgat escortÇankaya escortCebeci escortDemetevler escortDikmen escortEryaman escortEsat escortEtlik escortKeçiören escortKızılay escortKolej escortRus escortSincan escortYenimahalle escortAtaşehir escortanadolu yakası escortAnadolu yakası escortAtaşehir escortAtaşehir escortKadıköy escortKadıköy escortÜmraniye escortÜmraniye escortBostancı escortBostancı escortbostancı escortpostegroadana escortadana escort bayanafyon escortafyon escortalanya escort bayanalanya escortantalya escort bayanantalya escortartvin escortartvin escortbeylikdüzü escortbeylikdüzü escortbeylikdüzü escortbeylikdüzü escortbodrum escortbolu escortbolu escortburdur escortbursa escortbursa escortçanakkale escortçanakkale escortçeşme escortdidim escortdiyarbakır escortdiyarbakır escortedirne escortedirne escortelazığ escortelazığ escorterzincan escorterzincan escorterzurum escorterzurum escortbodrum escortbursa escortbursa escorteskişehir escorteskişehir escortgaziantep escortgaziantep escortgaziantep escortgiresun escortgiresun escortgümüşhane escorthatay escorthatay escortısparta escortısparta escortkars escortkastamonu escortkastamonu escortkayseri escortkayseri escortkıbrıs escortkıbrıs escortkonya escortkonya escortkuşadası escortkütahya escortkütahya escortmalatya escortmalatya escortmanisa escortmanisa escortmardin escortmardin escortmarmaris escortmersin escortnevşehir escortnevşehir escortniğde escortniğde escortordu escortordu escortrize escortrize escortsakarya escortsakarya escortsamsun escortsamsun escortşanlıurfa escortşanlıurfa escortsinop escortsinop escortsivas escortsivas escorttekirdağ escorttekirdağ escorttrabzon escorttrabzon escortuşak escortvan escortvan escortyalova escortyalova escortyozgat escortyozgat escortzonguldak escortzonguldak escortCoinbar girişSafirbet girişcratosslot girişAsyabahis girişTempobet girişMarsbahis girişBetebet girişVdcasino girişVevobahis girişBetper girişimajbet girişHoliganbet girişJojobet girişAnadolucasino girişArtemisbet girişbelugabahis girişbetvole girişinterbahis girişmilanobet girişZeytinburnu EscortYeşilköy EscortYenibosna EscortÜmraniye EscortTopkapı EscortTaksim EscortSuadiye EscortSınırsız EscortŞişman EscortŞişli EscortŞirinevler EscortSilivri EscortPendik EscortOrtaköy EscortOlgun EscortNişantaşı EscortMerter EscortMecidiyeköy EscortMaslak EscortMaltepe EscortMahmutbey EscortLevent EscortKurtköy EscortKüçükyalı EscortKüçükçekmece EscortKartal EscortKağıthane EscortKadıköy Escortİstanbul Escortİkitelli EscortHaramidere EscortHalkalı EscortGöztepe EscortGenç EscortFlorya EscortFındıkzade EscortFatih EscortEtiler EscortEsenyurt EscortEscort NumaralarıEscort BayanlarErenköy EscortElit Escortçekmeköy escortÇıtır Escortşerifali escortCihangir Escortümraniye escortüsküdar escortCevizli EscortCennet Mahallesi Escortsuadiye escortÇapa Escortkadıköy escortÇağlayan Escortgöztepe escortBüyükçekmece Escortbostancı escortgöztepe escortBostancı EscortBeyoğlu Escortsuadiye escorterenköy escortbostancı escortanadolu yakası escortavrupa yakası escortBeylikdüzü EscortBeşiktaş Escortanadolu yakası escortBayrampaşa EscortBaşakşehir Escortümraniye escortBakırköy Escortkadıköy escortBahçelievler Escortbostancı escortBağdat Caddesi Escortataşehir escortBağcılar Escortcevizli escortatalar escortmaltepe escortAvrupa Yakası Escortkartal escortmaltepe escortAvcılar EscortAtaşehir Escortümraniye escortAnkara escortUlus escortTunalı escortTandoğan escortSıhhiye escortRus escortMamak escortMamak escortGölbaşı escortsertleştirici haplarhasta yataklarıkent switch fiyatKeno Club Sigaraparliament aqua bluemarlboro double fusionGauloises Sigarakent switchdjarum blackLeader SigaraAnadolu yakası escortAtaşehir escortBostancı escortErenköy Escortavrupa yakası escortAtaköy EscortAvcılar EscortBahçeşehir Escortözel escortlaranal escortçıtır escortelit escortAnadolu Yakası escortAtaşehir escortbağdat caddesi escortBostancı escortGöztepe Escortİstanbul EscortKadıköy EscortKartal EscortKurtköy EscortMaltepe EscortPendik EscortŞerifali EscortTuzla EscortÜmraniye escortÜsküdar EscortAnadolu Yakası EscortAtaşehir escortBostancı EscortGöztepe EscortAvrupa Yakası EscortAksaray escortAtaköy EscortAvcılar Escortİstanbul EscortAtaşehir Elit EscortAtaşehir Esmer EscortAtaşehir Genç EscortAtaşehir Olgun EscortAtaşehir Sarışın EscortAtaşehir Şişman EscortAtaşehir Sınırsız EscortAtaşehir Ucuz EscortAtaşehir Yabancı EscortAteşehir Escort BayanBağdat Caddesi EscortBağdat Caddesi Olgun EscortBağdat Caddesi Sarışın EscortBağdat Caddesi Şişman EscortBağdat Caddesi Ucuz EscortBağdat Caddesi Yabancı EscortBostancı Elit EscortBostancı Çıtır EscortBostancı EscortBostancı Esmer EscortBostancı Olgun EscortBostancı Sarışın EscortBostancı Yabancı EscortGöztepe EscortGöztepe Genç EscortGöztepe Olgun EscortGöztepe Şişman EscortGöztepe Sınırsız EscortGöztepe Ucuz EscortKadıköy Anal EscortKadıköy Elit EscortKadıköy EscortKadıköy Eskort BayanlarKadıköy Genç EscortKadıköy Yabancı EscortKartal Çıtır EscortKartal EscortKartal Eskort BayanlarKartal Esmer EscortKartal Sarışın EscortKartal Sınırsız EscortKartal Ucuz EscortKaynarca EscortKaynarca Genç EscortKaynarca Olgun EscortKaynarca Şişman EscortKurtköy EscortKurtköy Escort BayanKurtköy Ucuz EscortKurtköy Yabancı Escort BayanMaltepe Anal EscortMaltepe EscortMaltepe Genç EscortMaltepe Olgun EscortMaltepe Şişman EscortPendik EskortPendik Eskort BayanlarPendik Sarışın EscortPendik Şişman EscortPendik Sınırsız EscortPendik Ucuz EscortTuzla Anal EscortTuzla Elit EscortTuzla EscortTuzla Yabancı EscortÜmraniye EscortÜmraniye Masöz EscortÜmraniye Olgun EscortÜmraniye Ucuz Escortepoksi zeminepoksi zemin kaplamaepoksi yol çizgisişişli escortAcıbadem Escortİçerenköy EscortKozyatağı EscortKüçükyalı EscortKadıköy EscortKartal EscortMaltepe EscortPendik EscortKurtköy EscortŞerifali EscortAnadolu Yakası EscortKadıköy EscortAtaşehir EscortBostancı EscortAtaşehir EscortKadıköy EscortKurtköy EscortAnadolu Yakası EscortAnadolu Yakası EscortAtaşehir EscortBostancı EscortKadıköy EscortAnadolu Yakası EscortKadıköy EscortAtaşehir EscortBostancı EscortMaltepe EscortGöztepe EscortPendik EscortErenköy EscortGöztepe EscortSuadiye EscortGöztepe EscortMaltepe EscortŞerifali EscortKartal EscortKurtköy EscortPendik EscortKurtköy EscortPendik EscortAnadolu Yakası EscortKartal EscortMaltepe EscortAnadolu Yakası EscortKartal Escort BayanKurtköy Escort BayanMaltepe Escort BayanPendik Escort BayanAnadolu Yakası EscortKartal EscortKurtköy EscortMaltepe EscortPendik EscortTuzla EscortKurtköy EscortPendik EscortTuzla EscortAnadolu Yakası EscortMaltepe EscortKartal EscortBostancı EscortÜmraniye EscortAnadolu Yakası EscortKadıköy EscortAtaşehir EscortTuzla EscortGebze EscortAydınlı EscortMutlukent EscortPendik EscortAnadolu Yakası EscortKurtköy EscortÜmraniye EscortBostancı EscortKartal Escort BayanPendik Escort BayanKurtköy Escort BayanMaltepe EscortAnadolu Yakası EscortBostancı EscortKartal EscortMaltepe EscortÜmraniye Escortbağdat caddesi escortgöztepe escortistanbul escortkartal escortkurtköy escortmaltepe escortpendik escorttuzla escortüsküdar escortataköy escortavcılar escort bayanavrupa yakası escortbahçeşehir escortbakırköy escortbeşiktaş escortbeylikdüzü escorterenköy escortetiler escortgöztepe escortikitelli escortkartal escortkurtköy escortmaltepe escortmecidiyeköy escortpendik escortşirinevler escortşişli escortsoğanlık escortataşehir escortkaynarca escortümraniye escortgebze escorttuzla escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortavrupa yakası escortsex hikayeleriadana escortadıyaman escortafyon escortağrı escortaksaray escortamasya escortankara escortantalya escortantep escortardahan escortartvin escortaydın escortbalıkesir escortbartın escortbatman escortbayburt escortbilecik escortbingol escortbitlis escortbolu escortburdur escortbursa escortçanakkale escortçankırı escortçorum escortdenizli escortdiyarbakır escortdüzce escortedirne escortelazığ escorterzincan escorterzurum escorteskişehir escortgiresun escortgümüşhane escorthakkari escorthatay escortığdır escortısparta escortistanbul escortizmir escortizmit escortkarabük escortkaraman escortkars escortkastamonu escortkayseri escortkıbrıs escortkilis escortkırıkkale escortkırklareli escortkırşehir escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortmanisa escortmaraş escortmardin escortmersin escortmuğla escortmuş escortnevşehir escortniğde escortordu escortosmaniye escortrize escortsakarya escortsamsun escortsiirt escortsinop escortşırnak escortsivas escorttekirdağ escorttokat escorttrabzon escorttunceli escortzonguldak escorturfa escortuşak escortvan escortyalova escortyozgat escorterkeklerde sertleşmeye iyi gelen ilaçlarsertleştirici hap eczane fiyatlarıvega 100 mg hapfuck googledolandırıcı hesap satışıbacklink alToscanello Blu Anice AnasonToscanello CappuccinoToscanello Cioccolato ÇikolataToscanello GrappaToscanello LimoncelloToscanello MacchiatoToscanello Rosso CaffeToscanello RubinoToscanello VanilyaToscanello PuroToscanello Cappuccino Puroweb postegropostegro girişAvrupa yakası escortAksaray escortAtaköy escortAtaşehir escortAvcılar escortBahçelievler escortBahçeşehir escortBakırköy escortBaşakşehir escortBeşiktaş escortBeylikdüzü escortBostancı escortBüyükçekmece escortEsenyurt escortEtiler escortFatih escortHalkalı escortKadıköy escortKartal escortKüçükçekmece escortMaltepe escortMecidiyeköy escortMerter escortPendik escortRus escortŞirinevler escortŞişli escortTaksim escortTopkapı escortümraniye escortZeytinburnu escortgaziantep escortalanya escorttekirdağ escortşanlıurfa escortşanlıurfa escortsamsun escortbolu escortbodrum escortbeylikdüzü escortyozgat escortyalova escortvan escortuşak escorturfa escorttrabzon escorttokat escorttokat escortsivas escorturfa escortsakarya escortsakarya escortrize escortniğde escortniğde escortmuğla escortmuğla escortmarmaris escortmardin escortmardin escortmaraş escortmanisa escortmanisa escortkütahya escortkocaeli escortkocaeli escortkıbrıs escortkastamonu escortkars escortısparta escortgümüşhane escortgiresun escortgaziantep escortzonguldak escortzonguldak escortyozgat escortyalova escortvan escorttrabzon escorttekirdağ escortsivas escortsamsun escortordu escortmersin escortmaraş escortmalatya escortkütahya escortkuşadası escortkonya escortkayseri escortkastamonu escortısparta escorthatay escortgiresun escorteskişehir escorterzurum escorttekirdağ escortdiyarbakır escortçorum escortçeşme escortburdur escortbolu escortmalatya escortdenizli escortbodrum escortbalıkesir escortafyon escortbalıkesir escortaydın escortartvin escortantep escortantalya escortağrı escortadana escorterzurum escorterzincan escorterzincan escortedirne escortdüzce escortdüzce escortdidim escortdidim escortdenizli escortçorum escortçeşme escortçanakkale escortbursa escortburdur escortbolu escortbodrum escortrize escortordu escortmersin escortkonya escortantalya escortaydın escortartvin escortalanya escortalanya escortağrı escortafyon escortadana escortzonguldak escortyozgat escortyalova escortvan escortuşak escorturfa escorttrabzon escorttekirdağ escortsivas escortsinop escortsinop escortsinop escortsamsun escortsakarya escortordu escortniğde escortnevşehir escortnevşehir escortnevşehir escortmuğla escortmarmaris escortmardin escortmaraş escortkütahya escortkuşadası escortkonya escortkocaeli escortkıbrıs escortkayseri escortkastamonu escortkars escortısparta escorthatay escortgümüşhane escortgiresun escortrize escortgiresun escorteskişehir escorterzincan escortdiyarbakır escortdidim escortburdur escortbeylikdüzü escorttokat escortmersin escortmanisa escortmalatya escortbolu escortbeylikdüzü escortmalatya escortadana escortafyon escorteskişehir escorterzurum escorterzurum escorterzincan escortelazığ escortelazığ escortelazığ escortelazığ escortedirne escortedirne escortdüzce escortdiyarbakır escortdidim escortdenizli escortçorum escortçeşme escortçeşme escortçanakkale escortçanakkale escortçanakkale escortburdur escortbolu escortbodrum escortbodrum escortbalıkesir escortaydın escortartvin escortartvin escortantep escortantep escortalanya escortağrı escortafyon escortadana escortantalya escortalanya escortalanya escortAmazon Prime izleBeIN Connect izleBlutv izleDisney Plus izleexxen izleGain TV izleNetflix izleAmazon prime izleBlutv izleDisney Plus izlebeylikdüzü escorteryaman escortcaptain blackkalpli sigarasertleştirici hap eczane fiyatlarışişme bebeksertleşme sağlayıcı ilaçlar ve isimleriviagra fiyatManchester Double Drive SigaraKing Edward imperial purobetpas girisbetpas yeni adresibetpas kayitbetbabaikimislirestbetsupertotobetsuperbetinbetsatbets10bahsegelonbahishilbetbetparktarafbetromabetbetmatiktimebetdinamobetelitbahisbetboobahigowinxbetpusulabetaresbetmobilbahisnerobetsuperbahisjetbahisbetbooadana escort1xbet kayıt1xbet casino1xbetpenis sertleştirici cinsel haplarescortAydın escortMuğla escortSinop escortTekirdağ escortYalova escortRize escortAmasya escortBalıkesir escortÇanakkale escortBolu escortErzincan escortVan escortYozgat escortZonguldak escortAfyon escortAdıyaman escortBilecik escortAksaray escortAğrı escortBitlis escortSiirt escortÇorum escortBurdur escortEdirne escortDüzce escortErzurum escortKırklareli escortGiresun escortIsparta escortTrabzon escortSivas escortŞanlıurfa escortTokat escortManisa escortOrdu escortOsmaniye escortArdahan escortKaraman escortBatman escortBayburt escortElazığ escortBingöl escortGümüşhane escortUşak escortIğdır escortBartın escortNevşehir escortKastamonu escortMaraş escortKırşehir escortMardin escortKırıkkale escortKarabük escortKars escortsertleştirici hap eczane520 kalpli sigara elmalı520 kalpli sigaras20 kalpli sigaraİstanbul escort bayanİstanbul escortİstanbul escortsEscort istanbulistanbul escort bayanİstanbul escortEscort istanbulistanbul escortEscort bayanBayan escortescortEscort bayanbayan escortescortAnkara escort bayanEscort ankaraEscort Bayan İstanbulümraniye escortüsküdar escortzeytinburnu escortkadıköy escortkağıthane escortkartal escortmaltepe escortkeçiören escortmanavgat escortalanya escortbodrum escortkuşadası escortdidim escortarnavutköy escortsilifke escortbelek escortşişli escortpendik escortkarşıyaka escortseyhan escortnilüfer escortesenler escortbeylikdüzü escortİstanbul escortİstanbul escort bayanEscort istanbulBayan escortEscort bayanescortseoboşalmayı geciktirici haplargeciktirici kremlergeciktirici spreylerpenis büyütücü haplarbayan azdırıcı damlabayan azdırıcı haperken boşalma geciktirici ilaçlarpenis büyütücü çeşitleribayan cinsel istek arttırıcılarcialis fiyatıviagra fiyatlarıbayan cinsel istek arttırıcılarerken boşalmayı geciktirici ilaç çeşitleripenis büyütücü ürün çeşitlerierken boşalmayı geciktirici ilaç çeşitleribayan cinsel istek arttırıcı damlageciktirici sprey çeşitlerien iyi geciktirici kremkadın istek arttırıcı damlaen iyi bayan azdırıcı ilaçcialis fiyatı eczaneviagra eczane fiyatıerken boşalmayı geciktirici haplargeciktirici krem çeşitleripenis büyütücü haplarcinsel gücü arttırıcı ilaçlarbayan azdırıcı ilaçlaren iyi geciktirici ilaç isimleripenis büyütücü kremen iyi bayan cinsel istek arttırıcılarhublaagramtiktok beğeni satın algeciktirici haplargeciktirici kremler çeşitlerikadın azdırıcı çeşitlerigeciktirici ilaç çeşitleripenis büyütücü çeşitlerieczane cialis fiyatıviagra eczane fiyatlarıbayan azdırıcı ilaçlaren iyi geciktiricilerpenis büyütücülerbayan uyarıcılarerken boşalmayı geciktiren ilaçlarpenis büyütücülerviagra eczane satış fiyatlarıeczane cialis fiyatıerken boşalmayı geciktirici ilaçlargeciktirici krem fiyatlarıgeciktirici sprey eczaneen etkili büyütücülerbayan istek arttırıcı çeşitlerien iyi bayan cinsel istek artırıcılarerken boşalmayı geciktirici ilaçcialis eczanecialis eczanede kaç tlADANA ESCORTANKARA ESCORTANTALYA ESCORTGAZİANTEP ESCORTMERSİN ESCORTİZMİR ESCORTKAYSERİ ESCORTKONYA ESCORTpostegroinstagram takipçi hilesiAnadolu Yakası Escortavrupa yakası escortyoutube abone satın alcialis fiyatıcinsel ereksiyon ilaçlarıcialis fiyatlarıviagra fiyatıcialis fiyatı eczaneFlynta 20 Mgkamagra 100 mgOrcafil 20 MgLifta 5 MgHardcis 5 MgLex 20 MgLevitra 20 MgPriligy 30 MgVigaroo 100 MgHardcis 20 MgAfilta 20 MgHardcis 20 Mgdegralifta 20 mgankara escortantalya escortizmir escortmersin escortCinsel sağlık ürünleriCinsel performans ürünleriGeciktirici ürünlerSertleştirici haplarKamagra jelKamagra jel fiyatKamagra jel eczaneVega 100 mgVega 100 mg fiyatViagraViagra fiyatViagra 100 mg fiyatViagra 30 lu fiyatCialisCialis fiyatCialis 20 mg fiyatCialis 100 mg fiyatCialis 30 lu tablet fiyatCialis 5 mg fiyatankara escortantalya escortizmir escortAdıyaman EscortArtvin EscortBilecik EscortBingöl EScortBitlis EscortBurdur EscortÇankırı EscortÇorum EscortGiresun EscortGümüşhane EscortKars EscortKastamonu EscortKırklareli EscortKırşehir EscortNevşehir EscortErzincan EscortNiğde EscortOrdu EscortSiirt EscortSinop EscortBayburt EscortKaraman EscortKırıkkale EscortBatman EscortŞırnak EscortBartın EscortArdahan Escortığdır EscortKarabük EscortOsmaniye EscortDüzce EscortKilis EscortAdana EscortAnkara EscortAntalya EscortAydın EscortBursa EscortDenizli EscortDiyarbakır EscortEskişehir EscortAntep EscortHatay EscortMersin Escortizmir EscortKayseri EscortKocaeli EscortKonya EscortMalatya EscortMardin EscortSakarya EscortSamsun EscortTrabzon EscortYalova EscortAdıyaman EscortAfyon EscortVan EscortAğrı EscortAmasya EscortBalıkesir EscortBilecik EscortBolu EscortBurdur EscortÇanakkale EscortEdirne EscortElazığ EscortErzincan EscortErzurum Escortısparta EscortKars EscortKastamonu EscortManisa EscortKütahya EscortMuğla EscortRize EscortSivas EscortTekirdağ EscortUrfa EscortOrdu EscortNevşehir EscortMaraş EscortZonguldak Escortadana escortalanya escortankara escortantalya escortaydın escortbursa escortçorlu escortdenizli escortdiyarbakır escortelazığ escorteskişehir escortgaziantep escortizmir escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortmalatya escortmersin escortpendik escortsakarya escortsamsun escorttrabzon escortadana escortankara escortalanya escortantalya escortaydın escortbursa escortçorlu escortdenizli escortdiyarbakır escortelazığ escorteskişehir escortgaziantep escortistanbul escortizmir escortizmit escortkayseri escortkocaeli escortkonya escortmalatya escortmersin escortsakarya escortsamsun escorttrabzon escort520 Kalpli Sigara Kavunlu520 Kalpli Sigara Liçi Kral Meyvesicialis eczane fiyatı 2023viagra eczane fiyatı 2023free shopbayan azdırıcılarerken boşalmayı geciktiricilerviagra fiyatı 2023cialis fiyatı 2023eczanede satılan sertleştirici ilaçlarbeylikdüzü escortpostegro girişcialiscialiscialis 100 mgviagra 30 lu tabletkadın azdırıcıereksiyon haplarıgeciktirici spreypenis büyütmeviagrakamagracinsel ilaçlarcialis 5 mgcialis 20 mgcinsel eczanebayan azdırıcı eczaneistek arttırıcı damlacinsel güç arttırıcı ilaçlareczanelerde satılan geciktiricilerkamagra jelorjinal viagracialis 5 mgviagraeczane sağlıkcialis fiyatviagra fiyatkamagra jelcialis 100 mgviagra 30 lucialis 20 mggeciktirici spreybayan azdırıcı ilaçlarkadın azdırıcı damlasertleştirici ilaçlarpenis büyütücücialis 5 mgcialiscialis 5 mgKamagra jelCialis fiyatViagra fiyatEreksiyon haplarıCinsel sağlık ürünleriCinsel ilaçlarBayan azdırıcı damlaCialis fiyatViagra fiyatKamagra jelGeciktirici spreyCinsel performans artırıcı ürünlerBayan azdırıcı hapCialis 30 lu tabletpenis sertleştirici ilaç isimlericialis fiyatı 2023 eczaneviagra eczane satış fiyatı 2023lifta fiyatı eczanepenis sertleştirici ilaç çeşitlerieczane cialis fiyatıorijinal viagra fiyatıfx15 orijinal zayıflama hapıyapay kızlık zarı siparişvajina daraltıcı kremyalova escortmuğla escortaydın escorttrabzon escortkütahya escortçanakkale escortbalıkesir escortmanisa escorttekirdağ escortkahramanmaraş escortelazığ escortsivas escortşanlıurfa escorterzurum escortamasya escortvan escortrize escortgiresun escortordu escorttokat escortyozgat escortçorum escortmond sigarabayan azdırıcı damla çeşitlerikamagra jel eczane fiyatıafyon escortbalıkesir escortkütahya escortmanisa escortbolu escortmuğla escortbodrum escortmarmaris escortedirne escortkeşan escortriz escorterzincan escorthatay escortçorlu escortDating Escortkonya escortmersin escortadana escortbursa escortmalatya escortkayseri escortaydın escortMilano Coffee Sigara Kahve AromalıMilano Gum Sigara Sakız Aromalıoris sigaraelazığ escortkocaeli escortizmir escortkayseri escortgaziantep escortadana escortkonya escortümraniye escortizmit escorteskişehir escortbursa escortantalya escortantalya escortantalya escortbursa escortkonya escortkonya escorteskişehir escortşanlıurfa escortçanakkale escortsamsun escortafyon escortmanisa escortescortmersin escortdenizli escortkıbrıs escortbalıkesir escortaydın escorthatay escortsivas escortvan escortadana escortelazığ escortizmit escortyalova escorterzurum escortısparta escortkocaeli escortmuğla escortsakarya escorttekirdağ escortdiyarbakır escorttrabzon escortuşak escortsinop escortrize escortmardin escortnevşehir escortçorum escortbatman escortkırşehir escortaksaray escortamasya escortniğde escortağrı escortbolu escortadıyaman escortyozgat escortzonguldak escortkütahya escorttokat escortgiresun escortkahramanmaraş escortkarabük escortbilecik escortkayseri escortdüzce escortistanbul escortistanbul escortistanbul escortbursa escortkonya escortkonya escortkayseri escortkayseri escortmalatya escortmalatya escortmalatya escortmalatya escortmalatya escortgaziantep escortgaziantep escortgaziantep escorthatay escorthatay escortankara escortankara escortkırıkkale escortbartın escortartvin escortbingöl escortbitlis escortçankırı escortedirne escortkastamonu escortgümüşhane escortkaraman escorthakkari escortmuş escortordu escortsiirt escorttunceli escortbayburt escortşırnak escortardahan escortığdır escortkilis escortosmaniye escortdüzce escorterzincan escortkars escortburdur esortistanbul escortizmir escortankara escortbodrum escortgaziantep escorteskişehir escortkonya escortşanlıurfa escortafyon escortdenizli escortizmir escortbursa escortsamsun escortçanakkale escorthatay escortizmit escortkayseri esortantalya escortvan escortzonguldak escortbalıkesir escortmanisa escortbodrum escortkıbrıs escortsivas escortgaziantep escortmersin escortIstanbul Escortsamsun escortvan escortaydın escortedirne escortaksaray escortantalya escortescort antalyaescortAdana Escortadıyaman escortafyon escortağrı escortaksaray escortamasya escortankara escortantalya escortardahan escortartvin escortaydın escortbalıkesir escortpung hile satın albartın escortbatman escortbayburt escortbilecik escortbingöl escortbitlis escortbolu escortburdur escortbursa escortçanakkale escortçankırı escortçorum escortdenizli escortdiyarbakır escortdüzce escortedirne escortelazığ escorterzincan escorterzurum escorteskişehir escortgaziantep escortgiresun escortgümüşhane escorthakkari escorthatay escortığdır escortısparta escortistanbul escortizmir escortkahramanmaraş escortkarabük escortkaraman escortkars escortkastamonu escortkayseri escortkilis escortkıbrıs escortkırıkkale escortkırklareli escortkırşehir escortkocaeli escortkonya escortkütahya escortmalatya escortmanisa escortmardin escortmersin escortmuğla escortmuş escortnevşehir escortniğde escortordu escortosmaniye escortrize escortsakarya escortsamsun escortşanlıurfa escortsiirt escortsinop escortsivas escortşırnak escorttekirdağ escorttokat escorttrabzon escorttunceli escortuşak escortvan escortyalova escortyozgat escortzonguldak escortbacklink sorgulamaGöğüs Büyütmememe büyültmeÜcretsiz Seo aracıAnahtar Kelime AnaliziGoogle Sıra Bulucuseo analysisescortKelime BulucuKredi Notu Öğrenmekonya escortmersin escortadana escortbursa escortmalatya escortkayseri escortaydın escortelazığ escortkocaeli escortNut roasting machineümraniye escortkartal escortmanisa escortbolu escortankara escortizmir escortistanbul escortkayseri escortkayseri escortmalatya escortsamsun escortkonya escorteskişehir escortsakarya escortmanavgat escortaydın escortafyon escortbalıkesir escortyalova escortaksaray escortcialis fiyatı kaç paraadana escort bayanankara escort bayanantalya escort bayanbursa escort bayanelazığ escort bayaneskişehir escort bayanistanbul escort bayanizmir escort bayanadıyaman escortafyon escortağrı escortamasya escortardahan escortartvin escortayvalık escortbalıkesir escortbatman escortbilecik escortçanakkale escortdidim escortdüzce escortedirne escortelazığ escorterzincan escorterzurum escortfethiye escortgebze escortgiresun escortısparta escortığdır escortkastamonu escortkırıkkale escortkütahya escortmardin escortmuğla escortosmaniye escortrize escortşanlıurfa escortsiirt escorttekirdağ escorttokat escorttunceli escortyalova escortvan escortcialis fiyatcialis 100 mgcialis nedircialis 5 mg fiyatcialisviagracialis 20mgizmit escortfethiye escortçorlu escortçorlu escort bayankamagra jel satışfuck googleBacklinks Checkerbacklinkbacklink sorgulamaahrefssincan escortgebze escortalanya escortmarmaris escortkuşadası escortpendik escortgaziosmanpaşa escortkartal escortsultanbeyli escortçorlu escortmamak escortavcılar escorthacklink satışbacklink salesseo sorgulamaserver scanviagra 100 mg fiyatviagracialiscialis nedircialis 100 mgcialis fiyatviagra siparişviagrabacklink satışbacklink satışıbacklink alkaliteli backlinkbacklink seositem kaçıncı sıradaGoogle Sıra Bulucubacklink sorgulamaOrganik Hit Programıhtml kod şifrelemeyoutube 1 milyon izlenme kaç tlsıra bulucumozrankGameloopBacklink nedirSpam Skoruspam skoru sorgulamaspam skoru sorgulaistanbul escortYabancı dizi izleNetflix izlegain tv izleExxen izledisney plus izleBlutv izleBeIN Connect izleAmazon Prime izleDizi izleYabancı dizi izleNetflix izleGain TV izleexxen izleDisney Plus izleBlutv izleBeIN Connect izleAmazon prime izleVideo Akrep HaberVideo Dosdoğru HaberVideo Haber SoyVideo Bilgili Beyinler HaberVideo Haber SuitVideo Kadin Haberikadıköy escortAtaşehir escortYabancı Dizi izleEn Güvenilir Bahis Siteleribetnanobahis tahminleritotobosekabetda pa sorgulada pa sorgulamaspam skoru sorgulamada pa checkerescortbahçeşehir escort bayanescort bayanmarmaris escort