مقاله پژوهشی بازاريابي ويروسي

نام مقاله پژوهشی: بازاريابي ويروسي

نويسنده : خسروي، محمدرضا

چكيده
در اين مقاله بازاريابي ويروسي مورد بررسي قرار مي‌گيرد و انواع، روش‌ها، استراتژي‌ها‌، مزايا و مشكلات آن تشريح مي‌‌شوند.

1- مقدمه
ويروس، يک پوشش پروتئيني است که شامل مواد ژنتيک است. ويروس حمله ‌کننده از پوشش پروتئيني خود براي اتصال به يک سلول سالم استفاده می‌کند. اولين بار که اتصال محکم و قابل اطميناني صورت پذيرفت، ويروس مواد ژنتيک خود را وارد سلول سالم می‌کند و به صورت دایمي د. ان. اي (D.N.A) سلول ميزبان را تغيير مي‌دهد. يک ويروس نسبتاً مؤثر مي‌تواند سلول ميزبان را تبديل به يک کارخانه تکثير ويروس كند. حال بازاريابي ويروسي با تبديل شبکه اينترنتي مشتريان و مشترکان به ماشين عظيمي که خبرها را دهان به دهان پخش مي‌کنند، شرکت را در معرض ديد همه قرار مي‌دهد.
پيام تبليغي يک شرکت با استفاده از ترغيب مشتريان به معرفي آن شرکت به دوستان و آشنايان مي‌تواند به طور چشمگيري افزايش يابد. در واقع شرکت از مشتريان خود براي انجام این کار استفاده مي‌كند و مشتري با هر بار استفاده‌، بي‌اختيار فروشنده محصول شرکت مي‌شود. اگر درصد زيادي از دريافت‌کنندگان پيام، آن را به تعداد زيادي از دوستان خود ارسال کنند، رشد ارسال آن پيام بسيار قابل توجه خواهد بود و به طبع اگر تعداد تبادل کم شود، رشد با شکست مواجه خواهد شد. بازاریابی ویروسی (Viral Marketing) به معنای عرضه تسهیلاتی به طور مجانی و دادن اجازه به افراد برای انتقال آن به دیگران است.
2- مقصود از بازاریابی چیست؟
پراکندن پیام میان مردم به هر تعداد که ممکن است، بدون این‌ که پولی برای تبلیغات صرف شود. در واقع این نوع بازاریابی، مانند ویروس خود را تکثیر می‌کند و مشتری منتشرکننده آن است. متداول‌ترین روش برای انجام این نوع بازاریابی شبکه جهانی اینترنت است که با افزایش تعداد کاربران اینترنت، اهمیت آن روز به روز افزایش بیشتری می‌یابد. خریداران کالا و خدمات به صورت online دایماً در حال توسعه شبکه خود هستند و بیشتر از گذشته به سایر خریداران برای یادگیری و یا توصیه محصولات و خدمات جدید متکی هستند.
آغاز یک طرح بازاریابی ویروسی اثربخش، مستلزم ارایه یک دلیل یا انگیزه قوی به افراد است تا آنها را تشویق به ارسال پیام و یا تبلیغ مورد نظر به دوستان و اطرافیانشان کند. به طور مثال طنزها و لطیفه‌ها معمولاً خیلی سریع از فردی به فرد دیگر انتقال پیدا می‌کند، صرفاً به این دلیل که بامزه و خنده‌دار‌ هستند. بنابراین کلید موفقیت در نهایت در دست بازاریابان است چرا که آنها باید با ارایه ایده‌ها و تشویق خلاقانه، انگیزه لازم را به افراد برای ارسال پیام مورد نظر به دیگران بدهند. یک ایده جالب توجه، به عنوان مشوق می‌تواند مشتریان را تشویق کند تا برای توصیه محصول و یا نام تجاری مورد نظر با هم ارتباط برقرار کنند.
3- بازاریابی ویروسی راهبردی چیست؟
شرکتهایی از طريق پيامهايي دربرنامه‌هاي پست الکترونيک براي خود تبليغ مي‌کنند. بر اساس اين روش هر نامه‌اي که توسط خدمات پست الکترونيک اين شرکتها صادر مي شود، حاوي پيام تبليغاتي مختصر و مفيدي است، يعني به تعداد نامه‌هايي که مردم با استفاده از خدمات اين شرکتها بين هم مبادله مي‌كنند، اين پيامها هم توزيع مي‌شود. از آنجا که اين پيامها بدون فعاليت و دخالت مستقيم اين شرکتها توزيع مي‌شود و در تمام مکاتبات بين افرادي که نشاني الکترونيک خود را از اين شرکتها اخذ کرده‌اند، منتشر مي‌شود به اين شيوه بازاريابي، ويروسي راهبردي مي‌گويند.
4- بازاریابی ویروسی
بازاريابي ويروسي هر استراتژي است که افراد را به انتقال پيام بازاريابي به ديگران تشويق می‌کند و ايجادکننده امکان رشد ترويجي در نمايش و نفوذ پيام است.
دو بینش در بازاریابی ویروسی دارد که عبارت است از:
دنيايي که در آن بازاريابان مي‌توانند با هزينه‌هاي تقريباً معادل صفر مشتري ايجاد کنند.
پيشنهاد می‌کند که ارتباطات از حالت “بازارياب – مصرف‌کننده” به طرف “مصرف‌کننده- مصرف‌کننده” جابه‌جا شود. در واقع، بيشترين قدرت در فروش محصولات و ايده‌ها از طريق بازارياب به مشتري صورت نمي‌گيرد، بلكه از طريق مشتري به مشتري انجام مي‌شود.
4-1- دلیل محبوبیت بازاریابی ویروسی
شبکه‌هاي اجتماعي کاملاً به سمت وب حرکت کرده‌اند. اکنون بخش بزرگي از دوستان و اعضاي خانواده هر شخص روي خط است يا به زودي به آن متصل مي‌شود. تماس شخصي بر روي وب تقريباً به صورت رايگان است. هر شخص مي تواند در عرض کمتر از يک روز با صد نفر ارتباط برقرار کند و هر کدام از اين صد نفر نيز به نوبه خود مي‌توانند با بيش از صد نفر ديگر ارتباط برقرار سازند. در واقع هرم ارتباطي مي‌تواند در مدت يک روز ساخته شود، تاثير شبکه نقش مهمي را ايفا می‌کند. همان طور که افراد بيشتري ثبت‌نام مي‌کنند، آنها مي‌توانند با گروه بزرگتري ارتباط برقرار کنند و به زودي تعداد کل به صورت تصاعدي افزايش مي‌يابد.
کارهای شرکتها برای ایجاد انگیزه در مشتریان
خدمات يا مفاهيم ارزشمند
تشويق مالي (در شکل رقابت و مسابقه یا برنامه‌های حق و حساب)
احساس تشخص به علت همراه بودن با نام و نشان تجاري شرکت
سرگرمي (انيميشن، کارت پستال و …‌. )
4-2- انواع بازاريابي ويروسي
ويروسي ارزشي: در اين حالت افراد تجربيات با کيفيت خود را با ديگران سهيم مي‌شوند. فرد “الف” محصولي را امتحان می‌کند و آن را خوب مي‌يابد، پس او به فرد “ب” مي گويد که او نيز اين محصول را امتحان کند. در اين حالت محصولات بايد به اندازه کافي خوب باشند تا منجر به ترغيب افراد شوند. در واقع استفاده از اين جمله که “اين موضوع را براي دوستان خود به‌ صورت رايگان ارسال کنيد” يک محصول را ويروسي نمی‌کند، بلکه آنها فقط به استفاده‌کنندگان اجازه می‌دهند تا درباره محصولات خوب با ديگران صحبت کنند.
ويروسي حيله‌اي: افراد به دلايل زيادي‌، از طريق تشويق ديگران سعي در فروش محصول مي‌كنند. فرد “الف” سعي می‌کند تا فرد “ب” را متقاعد کند که محصول را امتحان کند، زيرا ممکن است در صورت استفاده فرد “ب” از آن محصول، فرد “الف” پاداشي دريافت کند. در اين حالت استفاده‌کننده بايستي احساس کند که پاداش ارزشمند است و اين که محصولات به اندازه کافي خوب باشند که براي نارضايتي احتمالي ديگران بتوان ريسک كرد. به عبارت ساده، زماني که محصولات به اندازه کافي با کيفيت نيستند، افزودن پاداش ممکن است منجر به واکنش شديد استفاده‌کننده در برابر فروش شود.
ويروسي حیاتی: افراد مي‌خواهند تا در تجربيات خود با کساني شريک شوند که به محصولات معين و ويژه‌اي نياز دارند. فرد “الف” مي‌خواهد در تجربه يك محصول با فرد “ب” شريک شود و فرد “ب” نياز به محصول ديگر دارد و … نرم‌افزار آکروبات (acrobat) و سايت اي – بي (eBay) مثالهايي از اين دسته‌اند. در اين حالت استفاده‌کننده بايستي احساس كند که آن تجربه و محصول ارزشمند است تا علاوه بر ايجاد تغيير در خود شخص، دليلي براي ارسال آن به ديگران نيزداشته باشد.
ويروسي مارپيچي: افراد مي‌خواهند تا در تجربيات شاد، و يا جالب با ديگران شريک شوند. فرد “الف” مي‌خواهد تجربه خود را با فرد “ب” در ميان بگذارد، به خاطر اين که او فکر می‌کند که فرد “ب” نيز آن موضوع را مثل خودش شاد، و يا جالب مي‌داند. ذکر اين موضوع لازم است که محصولات و کالاهاي اجباري مناسب اين طبقه نيستند.
ويروسي ناخوشايند: افراد به ديگران درباره تجربيات منفي خود هشدار مي‌دهند. فرد “الف” محصول را امتحان می‌کند و درمي‌يابد که محصول خيلي بدي است سپس او مانع استفاده فرد “ب” از اين محصول مي‌شود. كسي كه محصولاتي با کيفيت پايين ايجاد مي‌کند که مطابق با نظر و سليقه استفاده‌کننده نيست يا محصولاتي که استفاده‌کننده حالت مزورانه‌‌اي را در آن محصول مشاهده مي‌کند، اين نوع ويروس را ايجاد مي‌کند.
نتیجه آن که براي ويروسي ساختن بايستي نوع آن را در نظر داشت. شرکتها بايد سعي کنند تا نيازها و خواسته‌هاي استفاده‌کنندگان خود را شناسايي و براي برآورده ساختن و ارضاي آن نيازها و خواسته‌ها، محصولاتي را ايجاد کنند که منجر به يک تجربه مثبت در استفاده‌کننده شود. مطابق با بررسي‌هاي صورت گرفته به طور متوسط استفاده‌کنندگان بر خط، دوازده نفر ديگر را از تجربه خريد خود آگاه مي‌کنند و اين پويايي، قدرت بازاريابي ويروسي است.
4-3- مشکلات بازاريابي ويروسي
کنترل نام و نشان تجاري: این که شرکت، کنترلي بر روي نام و نشان تجاري خود ندارد. شرکت نمي‌داند که در آينده چه کسي قصد برقراري ارتباط را دارد. در نتيجه، بسياري از پيامها ممکن است توسط افرادي غير از مخاطبان هدف به پايان برسد. علاوه بر اين در بعضي موارد افراد ممکن است، پيام را تعديل يا چيزي را به آن اضافه كنند که اين باعث ادراک متفاوت افراد از نام و نشان تجاري شرکت شود، چيزي که مورد نظر شرکت نبوده است .
رشد بدون نمودار (نگاره): بازاريابي ويروسي مي‌تواند به مسيرهاي رشد غير قابل پيش‌بيني منجر شود. اين موضوع که چنين رشدي مورد انتظار شرکت بوده يا خير و اين که حتي اصلاً شرکت خواستار اين رشد بوده يا نه، به درستي مشخص نمي‌شود. چنين مسيرهاي رشدي ممکن است منجر به تغييرات ناگهاني و غير منتظره در مسير استراتژيک شرکت شود که مي‌تواند به صورت معمايي حل نشده در آید.
فقدان سنجش و اندازه گيري: شرکت هميشه نمي‌تواند فردي را که پستهاي الکترونيک را دريافت مي‌كند و آنچه را که انجام مي‌دهد، پيگيري کند. در بسياري از موارد مشخص کردن اين که چه افرادي خدمات شرکت را انتخاب کرده‌اند، از طريق تکنيکهاي بازاريابي ويروسي امکان‌پذير نيست.
تهديد روابط شخصي: اگراين نوع بازاريابي به صورت ضعيفي عمل کند، اين نوع بازاريابي مي‌تواند در ابعاد وسيع باعث خدشه‌دار كردن موقعيت بازارياب شود. دريافت يک پست الکترونيک تجاري توسط يک دوست به طور ناخواسته، مي‌تواند روابط فرد را با شخصي که اين نامه را برايش ارسال کرده است، تضعيف كند که اين موضوع ممکن است باعث از دست دادن يک دوست و عصبانيت از بازارياب شود که اين پيام ناخواسته را براي فرد ارسال كرده است.
4-4- برخی راهکارهای غلبه بر مشکلات بازاریابی ویروسی
ايجاد نام و نشان تجاري بسيار قوي که تحمل تعبير و تفسيرها را داشته باشد و يا ابداع رهيافت و راهکاري که فاقد نام و نشان تجاري باشد.
انتخاب و استفاده کردن از ويروسي که داراي ارزش زيادي است و محدود ساختن روابط.
آشنايي و شناخت قوانين و مقررات و آموزش طرفداران شرکت
گسترش، تنظيم و هدف‌گيري در مورد ويروسهايي که داراي ارزش هستند.
آنچه مسلم است بازاريابي ويروسي يک هدف نيست، بلکه بخشي از استراتژي جامع بازاريابي شرکت است. در واقع اگر هدف عمده فعاليتهاي پست الکترونيک، ايجاد نام و نشان تجاري است به منظور تحقق اين هدف، مي‌توان از بازاريابي ويروسي استفاده كرد.
نتيجه آن که اگر چه ممکن است شرکتي مهارت و زبردستي خاصي در ارایه پيامهاي مهم را داشته باشد و همه قوانين و مقررات مربوط به پست الکترونيک را نيز در نظر داشته باشد، ولي مهمترين مساله اين است که اگر مصرف‌کننده از سايت بازديد کند و چيزي کمتر از انتظار خود را مشاهده کند، شرکت در امر بازاريابي ويروسي موفق نخواهد شد و بايستي جدي‌تر به اين قضيه نگاه کند.
4-5- ده روش موثر برای بازاریابی ویروسی
بازاريابي ويروسي به مردم اين امكان را مي‌دهد تا از محصولات و سرويسهاي شما به صورت رايگان استفاده كنند. اين امكان در جهت چند برابر كردن و سرعت بخشيدن به فروش شما در اينترنت بسيار موثر خواهد بود. ايده پنهان در بازاريابي ويروسي اين است كه شما تبليغ خود را به همراه جايزه‌اي در اختيار ديگران براي استفاده يا هديه آن به ديگران، قرار مي‌دهيد.
به ديگران اجازه دهيد از مقاله‌هاي شما براي استفاده در وب‌سايت، مجله الكترونيكي، خبرنامه‌ها و كتب الكترونيكي خود بهره‌مند شوند. منبع و امكان چاپ مجدد مقاله را در انتهاي آن قرار دهيد.
اجازه دهيد ديگران از هر هديه رايگان شما به عنوان جايزه براي فروش محصول يا معرفي خدمات شما استفاده كنند.
اجازه دهيد ديگران از صفحه تبادل نظر online شما روي وب‌سايت خود استفاده كنند. بعضي افراد اين صفحه را در اختيار ندارند، مي‌توانيد در ازاي اجازه استفاده ديگران از اين صفحه، بنر خود را در بالاي صفحه اضافه كنيد.
به ديگران اجازه دهيد بر روي سرور شما وب‌سايتي به رايگان ايجاد كنند. به ازاي فضاي رايگاني كه در اختيار آنها قرار مي‌دهيد، از فضاي تبليغاتي وب‌سايتهاي آنان استفاده كنيد.
به ديگران اجازه دهيد لينك سايت خود را در دفترچه راهنماي رايگان وب‌سايت سايت شما قرار دهند و در مقابل از آنها بخواهيد لينك وب‌سايت شما را در وب‌سايت خود قرار دهند.
سرويسهاي online رايگاني مانند: Email رايگان، ثبت رايگان در موتورهاي جستجوگر و … در وب‌سايت خود ارایه نمایيد. به ديگران اجازه دهيد از اين سرويسها در وب‌سايت يا مجله الكترونيكي خود بهره گيرند.
به ديگران اجازه دهيد نرم‌افزارهاي رايگان شما را به دوستان خود هديه دهند. فراموش نكنيد تبليغات خود را در داخل برنامه‌ها قرار دهيد.
امكان بهره‌گيري از نمونه طرحهاي گرافيكي وب‌سايت و يا خبرنامه را براي ديگران فراهم آوريد تا از آنها استفاده نموده يا به ديگران هديه دهند، شما فقط تبليغات خود را در آنها بگنجانيد.
اگر كتاب الكترونيكي داريد، به ديگران اجازه دهيد تبليغات خود را به رايگان در آن اضافه كنند. به ياد داشته باشيد با اين كار، آنها كتاب الكترونيكي شما را در اختيار بازديدكنندگان وب‌سايت خود يا مشتركين مجله الكترونيكي خود قرار مي‌دهند.
امكان استفاده از كتاب الكترونيكي خود را براي ديگران فراهم آوريد. اجازه دهيد ديگران كتاب الكترونيكي شما را به بازديدكنندگان خود ارایه نمايند. بازديدكنندگان جديد نيز بايد بتوانند كتاب را در اختيار ديگران بگذارند. ادامه اين كار موجب پخش شدن ويروسي كتاب الكترونيكي شما و در حقيقت تبليغ شما و محصولات و خدمات شما در اينترنت مي‌شود.
4-6- چند استراتژی بسیار موثر در بازاریابی ویروسی
ارایه این امکان که افراد از مجموعه محصولات و خدمات در سایت به طور مجانی استفاده کنند، این در واقع قوی‌ترین استراتژی بازاریابی ویروسی است. ایده‌ای که در پس بازاریابی ویروسی قرار دارد، این است که شرکت تبلیغ خود را با ارایه یک کالا یا خدمت مجانی به افراد عرضه کند.
نوشتن مقالاتی که موضوعات آن مرتبط با محصول یا خدمت مورد نظر نیز هست. در این ارتباط، باید به افراد اجازه استفاده مجدد از این مقالات را در وب‌سایتشان یا جای دیگر داد، چرا که آنها با معرفی مرجع و منبع مقاله و اشاعه محتویات آن به طور غیر مستقیم و ناخودآگاه اقدام به بازاریابی به نفع شرکت می‌کنند.
امکان ارسال هر یک از صفحات یا متون موجود در وب‌سایت شرکت به وسیله بازدیدکنندگان به دوستان و اطرافیانشان، به طوری که افراد تنها با وارد کردن نام و نشانی ایمیل مورد نظر خود بتوانند متن مورد علاقه‌شان را به فرد دیگری ارسال کنند.
ایجاد امکان عضویت بازدیدکنندگان در سایت شرکت و همچنین ایجاد امکان ارسال خبرنامه به ایمیل کاربران و ارایه فضای کافی به آنها برای ساخت سایت شخصی به طور رایگان و در زیرمجموعه سایت اصلی شرکت، تا از این طریق هم آنها به فضایی برای ارایه مطالب خود و رسیدن به اهدافشان دست یابند و هم شرکت امکان تبلیغ برای کالا و خدمات خود را در آن فضا داشته باشد.
در نظر گرفتن تالارهای گفتگو به منظور تماس و گفتگو با افراد و نیز برقراری ارتباط میان آنها با یکدیگر به صورت online به این ترتیب تبادل اطلاعات و ارتباطات میان افراد با هم و با شرکت بسیار آسان می‌شود.
انتشار یک کتاب الکترونیک (Ebook) و دادن این اجازه به افراد که تبلیغات مورد نظر خود را ضمیمه این کتاب کنند که به آنها انگیزه لازم را جهت انتقال کتاب مورد نظر به سایرین می‌دهد. به این ترتیب پیام یا تبلیغ مورد نظر شرکت به آسانی انتقال می‌یابد. به علاوه حتی محتوا و موضوع کتاب در صورت جذابیت می‌تواند مورد توجه و علاقه خوانندگان قرار گرفته و انگیزه لازم را برای فرستادن آن به دیگران در آنها ایجاد کند.